Beste Koen,
Alles wordt anders, zegt en schrijft u. Dat geloof ik graag. Tegelijk voegt u eraan toe dat alles ook beter wordt. U dient mij te geloven, ik ben een vrolijke jongen. Als ik evenwel om mij heen kijk naar wat er in de wereld gebeurt, dan krijgt die vrolijkheid een stevige knauw en twijfel ik of alles inderdaad beter wordt. Het is dan ook dat tweede deel uit de titel van uw boek dat mij nieuwsgierig maakte. Ik wou weten wat u tot die vaststelling/voorspelling bracht. Want ik wou het geloven. Ik wou het zo graag geloven. Daarom ging ik dus uw boek lezen. Zodat het licht opnieuw iets feller ging schijnen.
Uw boek gaat over de lange termijn. Jawel, de lange termijn. In de politieke wereld is dat begrip nauwelijks gekend. In de academische wereld daarentegen blijkt het wijdverbreid te zijn. Als lid van die academische wereld laat u uw licht schijnen over die lange termijn. U kijkt naar wat wij de komende zeventig jaar kunnen verwachten. U schrijft dat de wereld vandaag op een kantelpunt zit. Wij zitten op het einde van het doodlopende straatje van ons sociaaleconomisch systeem waar wij al decennia door rennen. Welke richting wij zullen uitgaan, hangt af van de keuzes die wij nu maken. U beschrijft welke kant het zal uitgaan. Althans, welke u dankt dat het zal uitgaan.
U beschrijft een van de mogelijke toekomsten. Waarvan u gelooft dat het de enige is. U geeft woorden aan die toekomst. Hierbij stelt u dat het denkkader die toekomst bepaalt. Wij kunnen naar die toekomst kijken vanuit het bestaande denkkader of vanuit een vernieuwend denkkader. Het verbaasde mij niet dat u opteerde voor een vernieuwend denkkader. Dat op zich voelde aan als bijzonder verfrissend. Belangrijk hierbij is dat wij de wereld zien zoals ze is in plaats van terug te kijken naar een goede oude tijd die alleen in ons bedrieglijk geheugen heeft bestaan.
U ziet een aantal elementen, die zich nu al min of meer aandienen. Wij gaan naar een regionale wereld, een meer circulaire wereld , een wereld met minder jongeren en meer ouderen, een wereld met een stabielere wereldbevolking, een wereld waar digitalisatie, automatisatie en AI ten dienste staan van de mens. Die verschillende elementen gaat u in uw boek ontleden.
Vóór u begint met die ontleding, houdt u halt bij een heikel punt. Alvorens u begint met de ontleding houdt u een pleidooi voor de juiste prijs. Omdat u beseft dat wij de foute prijzen hanteren. Die prijzen bevatten een deel van de al te reële kosten niet: vervuiling, uitstoot, uitdroging, opwarming en degradatie van biodiversiteit. Omdat al die dingen niet in rekening worden gebracht, kiezen wij voor de verkeerde technologieën. Om dat te keren, moeten wij dus de juiste prijs hanteren. Naar die juiste prijs gaat u op zoek. De juiste voedselprijs. De juiste energieprijs. De juiste grondstofprijs. De juiste woningprijs. De juiste prijs van geld.
Wat speelt in die juiste prijs, is de sociale houdbaarheid. Een transitie die niet gedragen wordt door de bevolking, kan niet bestaan. Daarvan bent u zich bewust. Daarom bent u zeer gefocust op de sociale gevolgen en zoekt u telkens naar een manier om die gevolgen te counteren.
Ik ben nog maar net begonnen in uw boek en ik ben al enthousiast. Dat enthousiasme groeit naarmate ik verder lees in uw boek. Ik maak een vreugdedansje als ik lees dat de liberalisering van de wereldhandel niet leidde tot een beter leven voor iedereen. U schrijft dat de liberalisering ontspoord is. Die ontsporing leidt tot ontevredenheid en achterdocht. Tot dalend vertrouwen in het huidige systeem. Tot politieke instabiliteit. Tot instorting van het politieke centrum en opkomst van politieke extremen. Het moet anders. De stijgende ongelijkheid, het dalende aandeel van loon in de welvaart en de voordelige fiscale behandeling van kapitaal zijn niet langer te handhaven. Dit nieuwe systeem kan volgens u enkel werken in economische regio’s met voldoende omvang, waarbij de overheden transparant zijn en werken. Jawel, u ziet de wereld uiteenvallen in grote blokken. Waarbij de landen binnen een bepaald blok intenser zullen samenwerken, maar de verschillende regionale blokken tussen elkaar minder intens zullen samenwerken dan voorheen. Belangrijk in die ontwikkeling naar grote regionale blokken is de vraag in welke richting de blokken zich zullen ontwikkelen: een democratische visie op de wereld of een meer autocratische of theocratische kijk.
Een ander punt, waar ik bijzonder blij om ben, is dat u heel duidelijk stelt dat fossiele brandstof zoveel mogelijk in de grond moet blijven. Wij moeten eindelijk werk maken van de al te lang uitgestelde ontwenningskuur van onze verslaving. In dit kader pleit u daarom voor een circulaire economie die fundamenteel rekening houdt met het budget van de aarde. Hierbij herinnert u mij aan een boek dat ik eerder las, Donuteconomie van Kate Raworth. Bij het uitrollen van die circulaire economie, geeft u aan dat wij niet nog eens twintig jaar moeten twijfelen en op de rem staan. Als wij dat doen, lopen wij behoorlijk achter. Wij moeten nu aan de slag. Met durf. Met lef.
Alvorens u gaat denken dat mijn enthousiasme bij het lezen van uw boek door het dak gaat, volgt nu een ontnuchtering. Mijn enthousiasme krijgt een deukje als u schrijft dat de demografische transitie de macht zal doen verschuiven van de werkgever naar de werknemer. Het sociale aspect van het werk zal een fundamenteel deel worden van de redenen om voor een bedrijf te kiezen. Het bedrijf zal moeten nadenken over het welzijn van hun werknemers en over de waarden en de cultuur die ze willen uitdragen naar de wereld. Hierin ben ik eerder sceptisch en deel ik uw enthousiasme niet. Maar dan bedenk ik dat ik in deze denkoefening misschien nog al te zeer vasthoudt aan het bestaande denkkader. Dat bestaande denkkader vertroebelt mijn zicht als u schrijft over anciënniteit en brugpensioen.
Maar dat dieptepuntje is van korte duur. Ik word opnieuw vrolijk als u schrijft over de transitie naar non-discriminatie en gelijkheid in kansen. Als u schrijft over de verdwijnende ongelijkheid. Met die verdwijning zou ook de polarisatie flink wind uit de zeilen genomen worden. Minder werkloosheid leidt tot meer gelijkheid en dat leidt dan weer tot minder polarisatie. Ik lees uw woorden en ga meteen geloven in een betere wereld.
Tot slot staat u in uw boek stil bij AI. Want ook dat maakt deel uit van één van uw elementen in een nieuwe wereld. U plaatst de duistere kant van AI tegenover de hoopgevende kant van AI. Het mag alweer niet verbazen dat u neigt naar de hoopgevende kant van AI. U gelooft dat de toekomst van AI niet ligt in de automatisering via AI maar wel in domeinen waar fundamentele doorbraken mogelijk zijn. U schrijft over nieuwe taken die ons leven beter en makkelijker maken. In de landbouw. In de geneeskunde. In de ontwikkeling van nieuwe materialen. Op de energiemarkt. Op de arbeidsmarkt. De toekomst van AI dienen wij volgens u te zoeken in de samenwerking tussen AI en de mens.
In al die ontwikkelingen ziet u een bijzondere rol weggelegd voor Europa. Het is verheugend als u de voordelen van de EU benoemt die wij blijkbaar al te gemakkelijk vergeten. Onze toekomstige relaties met de VS, Rusland en de rest van de wereld kunnen wij in die ontwikkelingen als een uitdaging en opportuniteit zien.
Beste Koen. Dat het anders zou worden, daarvan was ik al overtuigd. Dat het ook beter zou worden, daaraan durfde ik al eens te twijfelen. Met dit boek hebt u een (groot) deel van mijn twijfels weggenomen. Al besef ik tezelfdertijd dat de politiek in het streven naar een betere wereld minder obstructief zal moeten zijn en zal moeten schakelen naar een leidende en dirigerende rol, bevrijd van al het lobbyende gespin. Te vaak merk ik immers vertragingsmanoeuvres (debat over duurzamere scheepvaart, uitfasering van verbrandingsmotoren, de Europese zorgplichtwet, …) die het pad naar uw andere en betere wereld bemoeilijken bezwaren. Toch werd de wereld tijdens het lezen van uw boek heel even een betere plek en ging ik na het lezen van uw boek ook geloven dat die betere plek werkelijkheid kan worden. Daarom wil ik u van ganser harte bedanken. Dank dus. Dank. Dank. Dank.
Met vriendelijke groeten.
Reactie plaatsen
Reacties