Uitgelezen: Kroongetuige. Brief aan Sayragul Sauytbay en Alexandra Cavelius.

Beste Sayragul,
Beste Alexandra,

Ik heb het niet geweten.  Tot voor kort kon ik dat excuus nog gebruiken.  Nu lukt het mij niet meer.  Ik las uw boek.  Nu weet ik het wel.  Bijgevolg kan ik niet meer wegkijken.  Na het lezen van uw boek weet ik wat er gebeurt in de Chinese provincie Xinjiang.  U getuigt over de meer dan 1200 bovengrondse strafkampen.  U getuigt over de ondergrondse strafkampen.  U getuigt over de grootste controlestaat ter wereld.

Maar laten we niet te hard van stapel lopen.  Laten we doen zoals u doet.  U begint bij het begin.  Dat is altijd handig.  Voor een helder overzicht.  Voor een helder inzicht.  Via uw levensverhaal laat u ons zien hoe China in uw leven ingrijpt.  Hoe China in het leven van Kazachen en Oeigoeren ingrijpt.  Met dwingende maatregelen knaagt het land aan de cultuur en de taal van een volk.  Land wordt ingenomen.  Chinezen vestigen zich in steden en dorpen.  U schrijft over een doelbewuste strategie om Chinezen naar Xinjiang te sturen om de provincie tot in de meest afgelegen gebieden te assimileren.  China dringt door in het onderwijs en de ambtenarij.  Dat alles doet China met slechts één doel voor ogen, het creëren van een grote eenheidsstaat.

U schrijft hoe de klauwen van de grootste controlestaat zich geleidelijk aan uitstrekken over de volledige provincie.  U getuigt over de oefeningen in zelfkritiek.  Een oefening die verplichtend wordt voor alle ambtenaren.  Die oefeningen houden in dat ambtenaren in het publiek tegenover collega’s getuigenis afleggen van overtredingen.  Het verzinnen van geloofwaardige overtredingen werd al snel een routine binnen de ambtenarij.  Die oefeningen worden evenwel al snel een opstap tot massale arrestaties.  Arrestaties op basis van de zelfgeschreven tekortkomingen.  Ik lees hoe het maatschappelijke leven stap voor stap uitdooft.  De staatscontrole neemt toe.  Via big data en de modernste informatietechnologie.  Iedereen is bang.  Om beschuldigd te worden.  Om gearresteerd te worden.

Om de politiek van onderdrukking te verrechtvaardigen wordt gegrepen naar het al te gemakkelijke excuus.  De Chinese overheid zegt een strijd te voeren tegen terrorisme, extremisme en nationalisme.  Kampen doen hun intrede.  Door de overheid worden deze opleidingscentra voor inheemse laagopgeleiden genoemd.  Het wordt altijd gevaarlijk als de overheid eufemismen gaat gebruiken.  Omdat het op die manier de waarheid wenst te verhullen.  Die waarheid is dat honderdduizenden Oeigoeren en Kazachen worden opgesloten in strafkampen.

U verdween in een van die strafkampen.  Niet als gevangene.  Wel als onderwijzeres.  U wordt gedwongen uw medegevangenen de Chinese taal, cultuur en politiek bij te brengen.  Dat alles met de bedoeling uw volk los te weken van eigen cultuur en tradities.  Daarom houdt u in uw lessen een lofzang op China.  Als wereldmacht.  Als grootmacht.  U vertelt in uw lessen over Xi.  U vertelt over de goedheid van de Communistische Partij.  U vertelt over de westerse democratie dat een falend model is dat ten onder gaat aan chaos en crises.  U vertelt over de vijanden van China.

Soms kan het vreemd lopen.  Zelfs in een zo strak geregisseerde controlestaat.  U wordt vrijgelaten.  U hoeft niet meer te onderwijzen.  Het strafkamp ligt achter u.  U bent vrij.  Slechts tijdelijk, zo blijkt.  Een nieuwe arrestatie dreigt.  Deze keer als gevangene.  U weet wat dat inhoudt.  U hebt het zelf gezien.  U hebt het zelf gehoord.  U zag de vernederingen.  U zag de folteringen.  Op dat moment besluit u te vluchten.  Op dat moment besluit u te ontsnappen.

Uw vluchtweg gaat via Kazachstan naar Zweden.  Terwijl u geniet van de Zweedse gastvrijheid en de werkelijke vrijheid, kan u eindelijk datgene doen wat u zich voorgenomen had.  Toen u in dat strafkamp als onderwijzeres tewerkgesteld was.  U legt getuigenis af.  Tegenover de hele wereld.  Zonder een blad voor de mond te nemen.  Eindelijk kan u spreken.

U schrijft niet enkel wat er aan de hand is in Xianjiang.  U schrijft niet enkel hoe de mensenrechten in die provincie op een brute wijze worden geschonden.  U schrijft niet enkel hoe de vrije wereld hun ogen sluit en de economische belangen boven mensenrechten plaatst.  U schrijft niet enkel hoe westerse firma’s (Bosch, Apple, Adidas, Microsoft, Lacoste, …) samenwerken met deze kampen.  U doet meer.  U schrijft over het grotere plaatje.  Waarbij u niet nalaat te waarschuwen voor de Chinese expansiepolitiek.  Daarbij verwijst u naar het driestappenplan.  In dat plan wordt haarfijn uiteengezet hoe China via de assimilatie van Xianjiang over de bezetting van de buurlanden toewerkt naar de uiteindelijke onderwerping van Europa.  Bij dat driestappenplan kon ik een glimlach niet onderdrukken.  Dit alles gaat volgens mij een beetje te ver.  Maar dat lachen vergaat mij.  Om het bestaan van dat plan te bewijzen, verwijst u hoe China landen aan zich bindt.  Hoe China landen knecht.  Via de Nieuwe Zijderoute.  Via grootscheepse kredietverleningen.  U verwijst naar de vele incidenten waarbij wij jammer genoeg plooien voor de economische macht van China.  Wij doen aan zelfcensuur.  Wij milderen onze kritiek.  In dat grotere plaatje schudt u ons wakker.  In dat grotere plaatje vraagt u ons alert te zijn.  In dat grotere plaatje vraagt u de vrije wereld mensenrechten tot kernpunt van het (politiek) handelen te maken.  Ik kan u hierbij enkel bijtreden maar besef tegelijk dat wij nog een heel eind te gaan hebben.

Beste Sayragul.  Beste Alexandra.  Uw boek deed mij denken aan De Goelag Archipel van Aleksandr Solzjenitsyn.  Op eenzelfde manier legt u een systeem bloot.  Een systeem van onderdrukking.  Een systeem van verdrukking.  Op eenzelfde manier schudt u de lezer wakker en maant u diezelfde lezer aan tot waakzaamheid.  Enkel en alleen door te getuigen.  Enkel en alleen door te benoemen.  Voor die krachtige en vaak huiveringwekkende getuigenis wil ik u danken.  Van ganser harte.

Met vriendelijke groeten.