Beste Lode,
Een brief moet helder gelezen worden. Duidelijkheid moet een zekerheid zijn. Sta mij toe daarom een mogelijk misverstand uit de weg te ruimen. Want dat misverstand zou gemakkelijk kunnen ontstaan. Omdat ik uw nieuwste boek las. U zou kunnen denken dat ik net zo ben als naar schatting de helft van de mensen met een smartphone. De helft van die mensen ligt ’s ochtends in bed te scrollen. Ik ben geen deel van die helft. Ik ben geen techneut. Geen IT’er. ’s Morgens tracht ik rustig wakker te worden. Ik doe mijn ochtendlijke oefeningen. Voorgeschreven door mijn kinesiste. Dat is wat ik doe. Een smartphone is het verst van mijn gedachten. Het misverstand is van de baan. Ik kan verder met de brief.
Love is all around. Aan dat liedje van The Troggs moet ik denken. Of neen, eerder moet ik denken aan de hitversie van Wet Wet Wet. Liefde is overal om ons heen. Net als artificiële intelligentie. Tot die vaststelling kwam ik na het zien van #weetikveel. In het nieuwste seizoen werd één aflevering gewijd aan AI. Daaruit bleek de alomtegenwoordigheid. Die alomtegenwoordigheid voedt het debat. Aan de ene kant zijn er de techniekoptimisten. Zij beschouwen technologie als de wonderoplossing. Aan de andere kant situeren zich de techniekpessimisten. Zij menen dat technologie evenveel problemen als oplossingen creëert voor de maatschappij. U bekent zich niet tot één van deze kampen. U gaat op zoek naar helderheid. Naar duidelijkheid. Net zoals ik in het begin van mijn brief.
In uw zoektocht naar helderheid focust u zich op drie vragen, die al lang meegaan en door tal van mensen worden gedeeld. Vooreerst vraagt u zich af of technologie neutraal is. Vervolgens kijkt u of AI kan beschouwd worden als een disruptieve technologie. Tenslotte ga je na of AI het uitzicht van onze samenleving bepaalt. Om tot een antwoord te komen op die drie vragen hanteert u een vaste werkwijze. Een eerste stap is het creëren van duidelijkheid. U wenst een kraakhelder zicht op de beweringen. De beweringen worden dus scherp en juist afgebakend. Op die manier vermijdt u mogelijke ruis. Eens dat gebeurd is, kan u door naar de volgende stap. U gaat na of de populaire, vastgeroeste verhalen kloppen. Na die tweede stap volgt de derde. Na twee komt drie. Zo is het altijd al geweest. In die derde stap geeft u de relevantie aan van uw verhaal. Wat u eigenlijk doet, is dingen, die al te gemakkelijk als vanzelfsprekend worden beschouwd, op de helling zetten.
Technologie is neutraal. In uw zoektocht naar een antwoord moet u vaststellen dat de argumenten van de neutraliteitsthese weinig onderbouwd zijn. Toch worden die ‘lege’ argumenten gebruikt omwille van belangen. Economische en morele. Enerzijds wil je als maker je handen in onschuld wassen. Het is de gebruiker die de morele schuld moet dragen. Anderzijds houden ontwerpers van zeer discutabele technologieën de these in stand om een mogelijk verbod te vermijden. In uw boek ontkracht u de neutraliteitsthese. Dat doet u op basis van drie argumenten. Het voorzorgsargument. Het neveneffectenargument. Het verbeteringsargument. Nochtans bent u in uw besluit niet absoluut. U schrijft dat technologie waardegeladen is om er tezelfdertijd aan toe te voegen dat er uitzonderingen zijn.
AI is een disruptieve technologie. Het aantal AI toepassingen is niet gering en het toepassingsgebied zal niet gauw krimpen. Weinig of geen domein ontsnapt aan AI. Die vaststelling brengt ons tot de disruptiethese. AI zou bestaande domeinen ontwrichten. U verwijst onder meer naar het juridische, economische of sportieve domein. Toch spitst u zich in uw boek toe op de morele invulling van de these. AI zou onze morele denkgewoonten veranderen. AI zou volstrekt nieuwe morele problemen creëren. Om dat af te toetsen richt u zich op zeven negatieve aspecten van AI. U noemt ze hoofdzonden. Zes hoofdzonden laat u vlotjes passeren. Op één hoofdzonde, de verantwoordelijkheidskloof, gaat u dieper in. Die kloof zou betekenen dat men niemand verantwoordelijk kan houden voor fouten veroorzaakt door autonome AI-systemen. U countert die bewering en toont aan dat het toeschrijven van verantwoordelijkheid aan een persoon in de context van autonome, slimme systemen wel te rechtvaardigen valt. Met dat counteren levert u bewijs dat de aangehaalde problemen niet louter de exclusiviteit uitmaken van AI. Het behoort andere technologieën net zozeer toe. U serveert de disruptiethese af.
AI bepaalt het uitzicht van onze samenleving. Deze bewering vormt het uitgangspunt van de determinismethese. Sommigen beweren dat wij leven in een algocratie. Een samenleving waarbij algoritmes het leven van mensen beïnvloeden en zelfs de economie, de maatschappij en de politiek manipuleren. Om die redenen moet reguleren overwogen worden. Anderen zeggen dan weer dat reguleren een rem zet op innovatie. Zij zeggen verder dat innovatie in AI noodzakelijk is en dat de samenleving zich moet aanpassen.
Om deze these te onderzoeken ontleedt u die these en komt u uiteindelijk tot vier interpretaties: de ontwikkeling van technologie zet zich onvermijdelijk voort, alle technologie is noodzakelijkerwijs ontstaan, technologie determineert interpersoonlijke verhoudingen en sociale processen en een technologische, instrumentele zienswijze domineert onze cultuur. Elk van die interpretaties onderwerpt u aan uw kritische blik. Eerlijkheid doet mij gebieden te zeggen dat deze laatste these de meest moeilijke is. De andere twee waren al geen kattenpis maar deze schakelt nog een niveautje hoger. Waarop het uiteindelijk neerkomt is dat wat er met AI gebeurt in grote mate het product is van de keuzes die we vandaag maken. Als maatschappij zullen wij bewust moeten kiezen welke richting we uit willen met AI.
Beste Lode. Ik ben u gevolgd. Op uw zoektocht naar antwoorden. Dat was niet evident. Uw boek is geen boek dat men snel tussen de soep en de patatten leest. Uw boek is geen bedlectuur. Uw boek vraagt tijd. Vraagt geduld. Met uw boek ging ik aan tafel zitten. Ik las. Ik herlas. Ik bladerde terug. Ik bladerde vooruit. Focus was nodig. Uw terugkerende werkwijze was hierbij een opperbeste hulplijn. Het bracht structuur. Het bracht overzicht. Heel soms was ik de weg kwijt. Maar uiteindelijk kwam ik steeds terug op het juiste pad. Op die momenten leek het alsof u mij bij de hand nam. Alsof de docent in u naar boven kwam en alles nog eens helder op een rijtje zette. Voor mij. Voor mij alleen. Ik heb dus uw boek gelezen. Mogelijke doemscenario’s hebt u getemperd. Tot alerte waakzaamheid hebt u opgeroepen. Om tot die inzichten te komen ging ik met u op reis. Het was een boeiende reis. Doorheen domeinen waar ik mij voordien nooit waagde. Voor die inzichten en reis wil ik u van ganser harte danken.
Met vriendelijke groeten.
Reactie plaatsen
Reacties