Hoe de oorlog in Oekraïne ons confronteert met een dwingende behoefte aan een krachtdadig klimaatbeleid. Brief aan allen.

Beste,

Radicaal-rechtse partijen staan in het verdomhoekje.  Hun partijkopstukken worden geconfronteerd met uitspraken uit het verleden.  Uitspraken waarin zij hun bewondering voor president Poetin niet onder stoelen of banken steken.  Filip Dewinter droomde luidop van een Euraziatisch verbond.  Daarbij diende Europa zich los te maken van de Verenigde Staten en meer aansluiting te zoeken bij Rusland.  Dewinter meende dat wij een goede partner voor Rusland konden zijn.  In Frankrijk bleek Marine Le Pen een hevige fan.  Zij roemde het nationalisme van Poetin omdat hij doet wat goed is voor Rusland en de Russen.  Zij deinsde er ook niet voor terug een lening van negen miljoen euro bij een Russische bank af te sluiten om haar campagne te financieren.  Nog in Frankrijk verklaarde presidentskandidaat Eric Zemmour een Frans equivalent van Poetin een droom te vinden.  De Oostenrijkse FPÖ en de Italiaanse Lega ondertekenden een officieel samenwerkingsakkoord met Verenigd Rusland, de ‘politieke partij’ van Poetin.  Intussen kennen we allemaal het favoriete T-shirt van Salvini.  Een T-shirt met daarop in grote letters ‘Leger van Poetin’.  De Italiaanse politicus verklaarde zich ook bereid om Matteo Renzi of Barack Obama met plezier in te ruilen voor Poetin.  Thierry Baudet van Forum voor Democratie noemde Poetin enkele weken terug nog een prachtige vent.

Wij kunnen maar niet begrijpen hoe radicaal-rechtse politici zo blind kunnen zijn in hun loftuitingen.  Zij moeten toch weten wat er gebeurde met Anna Politkovskaja.  Met Alexandr Litvinenko.  Met Boris Berezovski.  Met Boris Nemtsov.  Met Sergei Skripal.  Zij weten dat deze namen slechts een selectie zijn uit een heel lange lijst.  Een lange lijst van kritische stemmen en politieke tegenstanders, die uit de weg werden geruimd.  In of buiten Rusland.  Wij kunnen maar niet begrijpen hoe diezelfde politici de gevoerde oorlog in Tsjetsjenië lijken te vergeten.  Hoe zij de Russische betrokkenheid in de Syrische oorlog lijken te vergeten.  Hoe zij de annexatie van de Krim lijken te vergeten.  In elk van die oorlogen werden bewijzen aangedragen voor schendingen.  Van het oorlogsrecht.  Van het internationaal recht.  Van de mensenrechten.  Bij elk van die oorlogen werden steden gebombardeerd waarbij burgers tot de collateral damage werden gerekend.  Het groznificeren van een stad werd een begrip.  Het werd zelfs deel van een militaire strategie.  Dat alles maakte niks uit.  Zij bleven langslopen bij Poetin.  Zij bleven op koffie gaan bij Poetin.  Met veel plezier gingen zij op de foto met Poetin.  Poetin was hun lichtende voorbeeld.  Hun goede vriend.

Politieke opponenten wezen met het beschuldigende vingertje naar die radicaal-rechtse politici.  Het politieke spel, u kent het wel.  Zij meenden zonder zonde te zijn.  Bijgevolg mochten zij de eerste steen werpen.  Dat deden zij.  In uitgebreide persberichten veroordeelden zij het gedrag van radicaal-rechts.  Persberichten waarin de verontwaardiging diep doorklonk.  Ik las wat geschreven werd.  Ik hoorde wat gezegd werd.  Toch bleef één vraag door mijn hoofd spoken.  Was die verontwaardiging terecht? Ik dacht het niet.  Ik keek achterom.  Ondanks alle fel oplichtende en knipperende alarmlichtjes ging de West-Europese politieke elite net zozeer op de koffie bij Poetin.  Om zoete broodjes te bakken.

Ik verwijs graag naar de praktijk van gouden paspoorten en gouden visa.  Een praktijk waarbij burgerschap of een verblijfsvergunning wordt toegekend in ruil voor investeringen.  Binnen de Europese Unie zijn er drie landen die deze paspoorten verkopen.  Veertien andere landen zouden dan weer een speciaal programma hebben voor gouden visa. 

Cyprus zou op die manier meer dan vierhonderd gouden paspoorten per jaar hebben afgeleverd.  Met die verkoop van het staatsburgerschap aan superrijken verzamelde Cyprus meer dan 4 miljard euro.  In januari 2022 verklaarde Malta nog geen afscheid te willen nemen van buitenlandse investeerders.  De Maltese regering geeft namelijk aan dat het ‘verkopen’ van gouden paspoorten de Maltese economie gesteund heeft tijdens de Covid 19 pandemie waardoor zowel levens als banen zijn gered.

Dergelijke programma’s hebben een invloed op alle EU-landen.  De beslissing van één lidstaat om staatsburgerschap te geven in ruil voor een investering kent automatisch rechten toe in de andere landen.  Die rechten zijn onder andere bewegingsvrijheid, kiesrecht, het recht om zich kandidaat te stellen in lokale en Europese verkiezingen en toegang tot de interne markt en economische activiteiten.  Een mooie illustratie van deze praktijk geeft de Russische sigarettenbaron Igor Kasaev ons.  Ondanks linken met de Russische geheime diensten FSB en GRU wist de man toch een paspoort van Cyprus te verkrijgen.  Dat gebruikte hij om in Finland een eiland te kopen, dat hij begon uit te bouwen alsof het een militaire basis moest worden.

Het moet duidelijk zijn dat deze programma’s aanzienlijke risico’s met zich meebrengen voor andere lidstaten.  Risico’s op het gebied van corruptie, het witwassen van geld, veiligheid, belastingontwijking, druk op de vastgoedmarkt en de aantasting van de integriteit van de interne markt.

Dat alles wisten wij.  Weten wij.  Maar onze politieke elite keek de andere kant op.  Harde valuta maakte hen ziende blind.  Zo is het altijd geweest.  Alles draait om geld.  Behalve dan de aarde. Want die draait om de zon.  Die levensles kreeg ik van mijn wijze broer.  Aan die levensles moet ik vaak denken als ik om mij heen kijk.

Dat zou alles kunnen zijn.  Helaas, dat is het niet.  In onze jacht op gas en olie kijken wij opnieuw in de richting van Poetin.  Vragen worden niet gesteld.  Onze dorst naar fossiele brandstoffen moet gelest worden.  No matter what.  Wij voeden onze eigen afhankelijkheid.  Afhankelijkheid van een regime, dat vele internationale rechtsregels aan zijn laars lapt. 

Ondanks de gebeurtenissen in Tsjetsjenië, Syrië en de Krim zijn wij niet geneigd ons los te koppelen van Russisch gas en olie.  Integendeel.  Na de annexatie van de Krim zei Europa dat het de afhankelijkheid van Russisch gas zou verminderen.  Dat bleken enkel woorden te zijn.  Woorden vervliegen.  Wat rest is de werkelijkheid.  Die werkelijkheid vertelde een heel ander verhaal.  Acht jaar geleden importeerde Europa dertig procent van zijn gas vanuit Rusland.  Nu is dat aandeel gestegen tot veertig procent.  Dat is nog niet alles.  In Nedersaksen beschikt Duitsland over de grootste strategische reserve in West-Europa.  Het kan per jaar twee miljoen huishoudens van fossiel gas voorzien.  Dat reservoir is eigendom van Astora, een dochter van de Russische staatsmaatschappij Gazprom.  Alles samen bezit de maatschappij ongeveer een kwart van de Duitse gasvoorraden.  Die staan helaas allemaal zo goed als droog.  Teruggelopen tot tien procent van hun capaciteit of minder.  Ai, ai, ai, …

Wij worden geconfronteerd met de gevolgen van onze verslaving aan fossiele brandstoffen.  Met luide trom kondigen wij sancties allerhande uit tegen Rusland.  Ons loskoppelen van het Russische infuus blijkt geen optie te zijn.  Om die redenen worden ook een aantal Russische banken niet uitgesloten van het internationale banksysteem SWIFT.  Zodat betalingen vlotjes kunnen blijven doorgaan.  Via onze verslaving verdient Rusland elke dag 400 miljoen euro aan de verkoop van aardolie en 260 miljoen aan de verkoop van gas.  In de strengste bewoordingen veroordelen wij de oorlog tegen Oekraïne maar langs de achterdeur schuiven wij Rusland geld toe zodat het zijn oorlogscampagne kan blijven financieren.

Wij kunnen al het bovenstaande lezen.  Wij kunnen met een beschuldigende vinger wijzen naar Poetin.  Met eenzelfde beschuldigende vinger kunnen wij wijzen naar onze en andere Europese politici.  Dat alles kunnen wij doen.  Maar heel misschien moeten wij onszelf ook eens in de ogen kijken.  Heel misschien moeten wij onszelf de vraag stellen of wij genoeg gedaan hebben om onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te milderen.  Want, samen met de politici, ontkenden wij de urgentie van een krachtdadig klimaatbeleid.

Een krachtig klimaatbeleid, wij lagen en liggen er niet wakker van.  Wij hoorden de ongeruste berichten uit het meest recente klimaatrapport van het IPCC.  Wij zagen de Belgische overheden veroordeeld worden voor hun nalatige klimaatbeleid.  De rechters oordeelden dat het Belgische klimaatbeleid zo ondermaats is dat het de wettelijke zorgplicht en de mensenrechten schendt.  Wij waren de getuige van de gevolgen van klimaatverandering in Pepinster.  Dat alles zagen, hoorden en lazen wij.  Maar in onze arrogantie zetten wij die onheilsprofetieën aan de kant.  Wij lieten ons opnieuw in slaap wiegen.  Al te zeer verslingerd aan onze gewoontes, weigerden wij ons gedrag aan te passen.  Want waarom zou het moeten? Terwijl alle alarmbellen en -lichten fel toeteren en knipperen, doen wij gewoon verder.  Wij keren ons af van de boodschap.  In plaats daarvan richtten wij ons op de boodschappers.  De klimaatjongeren.  De klimaatbetogers.  Anuna De Wever.  Greta Thunberg.  Zij worden beschimpt.  Vernederd.  Zij worden weggezet als domme onruststokers.

Wat Pepinster niet vermocht, kan Poetin misschien.  Want hij raakt ons in de portemonnee.  Eindelijk wordt duidelijk en helder voelbaar dat passiviteit ook geld kost.  Veel geld.  Een krachtig klimaatbeleid zou geld kosten.  Zou banen kosten.  Zo werd ons steeds gezegd.  De hoge kosten werden al te vaak aangedragen als excuus om niets te hoeven doen.  Als middel om ons schrik aan te jagen en dus ook niets te hoeven doen.  Of bijna niets.  Helaas, nu worden wij wakker in een andere realiteit.  Eindelijk kan het debat over een noodzakelijke energietransitie gevoerd worden.  Niet langer kunnen we wegkijken.  Het wordt hoogtijd dat we onze schouders zetten onder die noodzakelijke transitie.  Onder dat noodzakelijke klimaatbeleid.  Wij moeten dat eisen.  Luidop.  Eendrachtig.  Want dat hebben we al te vaak nagelaten.  Dus, jawel, wij hebben ook boter op het hoofd. 

Heel misschien zal u schouderophalend vragen wat u zelf kan doen.  In de overtuiging dat u zelf helemaal niks kan doen.  Dat is niet zo.  U kan uw energieverbruik verminderen.  Door kleine en eenvoudige ingrepen.  Experts gaven de voorbije dagen al enkele nuttige tips.  Zonder een opgelegde verlaging van de maximumsnelheid op de autosnelwegen naar 100 kilometer per uur, kan u daartoe zelf het initiatief nemen.  Als wij dat met zijn allen zouden doen, kan het verbruik met 10 tot 15 procent zakken.  Wij kunnen onze verwarming een graadje lager zetten.  Wij zouden ons kunnen engageren voor autoloze zondagen.  Enkel bedoeld als symbolisch statement.  Waarbij wij de mensen uitdagen na te denken over het gebruik van en verslaving aan onze wagen.  Waarbij wij de mensen uitdagen het openbaar vervoer effectief als alternatief te overwegen.  Want dat is wat wij uiteindelijk zullen moeten doen.  Anders denken.  Minder verbruiken.  Dat alles kunnen wij gemakkelijk doen.  Zonder dat het geld hoeft te kosten.  Uiteraard zijn er andere maatregelen.  Maatregelen die wel geld kosten.  Isolatie, zonnepanelen, … Heel misschien moeten wij ook die denkoefening durven te maken.

Poetin heeft ons, politici en burgers, wakker geschud.  Ik kan enkel maar hopen dat wij uit deze Oekraïnecrisis de nodige en juiste lessen trekken.  Dat wij eindelijk het tij keren.  Dat zou mooi zijn.  Dat zou heel mooi zijn.

Met vriendelijke groeten.