Uitgelezen: Onder buren. Brief aan Juli Zeh.

Beste Juli,

Uw naam was mij onbekend.  Sta mij toe mijzelf te corrigeren, uw naam was mij niet geheel onbekend.  Dat is een kleine maar noodzakelijke nuance.  Ik wist dat u boeken schreef.  Dat was het.  Meer wist ik niet.  Dat is weinig.  Bitter weinig.  U kan teleurgesteld zijn.  Heel misschien kan u ontgoocheld zijn.  Mij werd echter door wijze vrouwen geleerd steeds eerlijk te zijn.  Eerlijk duurt het langst.  Eerlijk maakt ook de beste vrienden.  Die onwetendheid met uw bestaan zou evenwel veranderen.  Ik ging uw nieuwste boek lezen.  Een betere kennismaking leek mij onmogelijk.

Voorafgaand was ik even gaan surfen.  Op het internet.  Op zoek naar interessante weetjes over u.  Zo kon ik lezen dat u lid bent van de sociaaldemocratische SPD.  Dat u vorig jaar in de Duitse media nog stevige kritiek leverde op Merkels coronabeleid.  U meende dat de democratische waarden in het gedrang zouden komen.  Deze randinformatie was best nuttig bij het lezen van uw boek.  Want in dat boek zijn de actuele problemen prominent aanwezig.  Klimaatverandering.  Rechts-populisme.  Pandemie.

Die problemen liggen aan de basis van de relatiebreuk tussen Dora en Robert.  Robert zit in de milieubeschermersfase.  Hij wordt fanatiek.  In corona ziet hij de noodzakelijke redding.  Voor de wereld.  Voor de dolgedraaide wereld.  Het vermanende vingertje is nooit ver weg.  Niet alleen tegenover de buitenwereld.  Ook tegenover Dora.  Dora kan het niet meer hebben.  Het wordt haar te veel.  Zij vlucht.  Weg uit de stad.  Weg uit Berlijn. 

Bracken, een dorpje in Oost-Duitsland, wordt haar nieuwe plek.  Haar Berlijnse bubbel bestaat niet meer.  Een bubbel waarin enkel gelijkgezinden toegelaten worden.  In Berlijn kon zij de juiste cafés kiezen.  De juiste restaurants.  De juiste winkels.  Jawel, in Berlijn kon zij zelfs de juiste vrienden kiezen.  Binnen die bubbel werd zij nooit uitgedaagd.  Werd zij nooit geconfronteerd met andere meningen.  Met foute opinies.  Zij was veilig binnen die bubbel.  Dat alles verandert in Bracken.  De afstand lijkt groot te zijn.  Bijzonder groot.

Haar rechtstreekse buurman, Gote, blijkt een neonazi te zijn.  Daarvan wordt geen geheim gemaakt.  De dorpsnazi, zo noemt hij zichzelf.  Zo stelt hij zich ook voor aan Dora.  Geen onduidelijkheden.  Geen misverstanden.  In het dorp is hij misschien wel de meest extreme.  Maar de politieke gezindheid van de overige buren blijkt rechts-radicaal te zijn.  Dat alles zou voldoende kunnen zijn om zichzelf huisarrest op te leggen.  Om de confrontatie niet te hoeven aangaan.  Dora had zich kunnen begraven in huis.  Figuurlijk dan, welteverstaan.  Het draait evenwel anders uit.

Er lijkt tussen Dora en Gote een vriendschap te groeien.  Een vriendschap tussen twee uitersten.  Een dorpsnazi en een Berlijnse hipster.  Dat gebeurt niet meteen.  In kleine stapjes slechts.  Die kleine stapjes doen de lezer mee schuiven.  In de richting van een vriendschap.  Min of meer.  Aanvankelijk kon ik het niet begrijpen.  Ik stelde mij in de plaats van Dora.  Ik kon enkel maar afwijzen.  Maar wat moet je doen als je helemaal alleen bent in het dorp? Wat moet je doen als de buren best wel aangename types zijn? Voortdurend worden de principes en meningen van Dora op de proef gesteld.  Maar zij weigert te oordelen.  Zij weigert te veroordelen.  In de plaats daarvan verkiest zij te praten.  Met elkaar.  Waarheden beginnen te wankelen.  Niks is absoluut.  Wat Dora tracht te doen, is, ondanks alles, steeds weer de mens te zien.  Geleidelijk aan vindt zij een manier om samen te leven met mensen die zo anders naar de wereld kijken dat je ze niet meer begrijpt.

Vanuit de Berlijnse ivoren toren is het gemakkelijk te oordelen.  Te veroordelen.  Is het gemakkelijk om de meest progressieve en vooruitstrevende ideeën te lanceren.  In Bracken wordt het anders.  Wordt het helemaal anders.

Het meest cruciale thema in dit boek is misschien angst.  Angst kan de verklarende factor zijn.  Want iedereen heeft het gevoel steeds meer recht op dingen te hebben.  Dat leidt tot een voortdurend gevoel van crisis.  Iedereen vindt dat hij in zijn recht staat.  Iedereen is de hele tijd beledigd en bang.  Zoals de vader van Dora het precies omschrijft, persoonlijke ontevredenheid wordt verward met politieke problemen.  U laat al die woorden zeggen door de vader.  Hij blijkt de politieke analist te zijn.  Maar misschien kan ik in die overpeinzingen wel uw politieke meningen lezen.  Het zou heel best wel kunnen.

Uw boek is verraderlijk.  Het zou een gemakkelijk boek genoemd kunnen worden.  Maar dat is het niet.  Dat is het helemaal niet.  Uw boek stelt pertinente vragen.  Uw boek daagt de lezer uit.  Die vragen tollen rond in mijn hoofd.  Op zoek naar een genuanceerd antwoord.  Maar dat blijkt heus niet gemakkelijk te zijn.  Mijn zoektocht gaat door.  Zelfs na het lezen van uw boek.  Het boek heb ik dichtgeklapt, de vragen blijven.

Beste Juli.  Eindelijk ken ik u.  Ik kan maar niet begrijpen waarom wij elkaar niet eerder hebben ontmoet.  Want u schrijft goed.  Heel goed.  U weet hoe een verhaal te brengen.  U weet hoe maatschappelijke thema’s te verpakken in een meeslepend verhaal.  Dat mocht ik nu ervaren.  Voor deze nieuwe en bijzonder aangename ervaring wil ik u danken.  Van ganser harte.

Met vriendelijke groeten.