Vijf jaar hier, gezien op Canvas. Brief aan Phara de Aguirre.

Beste Phara,

Bij uw nieuwste docureeks moest ik denken aan het boek van Paolo Giordano. In In tijden van besmetting schreef de Italiaanse auteur dat een gebrek aan solidariteit een gebrek aan verbeeldingskracht is. Ik las die woorden. Ik knikte.

Toch was het niet enkel aan die woorden dat ik moest denken. Enkele dagen terug keek ik naar de Toots Sessies. In één van die sessies mocht Theater Malpertuis een voorproefje geven van zijn nieuwe theaterstuk. In dat korte fragment hoorde ik Alicja Gescinska zeggen dat wij moesten durven te twijfelen. Wij moesten onze waarheden durven in vraag te stellen. Enkel het toelaten van twijfel maakt een debat mogelijk. Ik luisterde naar die woorden. Ik knikte.

De woorden van Giordano en Gescinska komen samen in uw docureeks. In het migratiedebat laat u uw stem horen. U gaat voorbij aan de cijfers. U geeft die cijfers wel mee aan de kijker. In de migratiecrisis van 2015 werden in de Europese Unie 1.257.150 asielverzoeken geregistreerd, in België 39.065. In het debat wordt al te zeer gefocust op die aantallen. Die aantallen worden al snel vertaald in besmette termen. Stromen, zwermen, stortvloeden, … Die cijfers beheersen het debat. Die cijfers worden gebruikt om angst aan te jagen. Die cijfers moeten het gevoerde beleid verantwoorden. Helaas duwen die cijfers ook de mens naar de achtergrond. De mens wordt in dit debat bewust aan de kant gezet.

In uw docureeks focust u niet op die cijfers. U focust op de mensen. Op de betrokkenen. Op de vluchtelingen. U geeft die mensen eindelijk een gezicht. Meer nog, u laat die mensen hun verhaal vertellen. Aan het grote publiek. Plotseling gaan cijfers spreken. Het mathematische valt weg. Het menselijke doet zijn intrede.

Naar die menselijke portretten heb ik gekeken. Ik heb geluisterd. Telkens was er dat ene. Dat gemeenschappelijke. Elke getuige wilde eigenlijk maar één ding. Leven. In vrijheid. Zonder die constante noodzaak te voelen achterom te moeten kijken. Omdat daar gevaar schuilde. Ooit had elk van die getuigen een zorgeloos leven. In eigen land. Maar dan was er dat ene ding dat alles overhoop gooide. Oorlog. Seksuele geaardheid. Liefde. Dat ene ding maakte abrupt een einde aan dat zorgeloze leven. Leven werd overleven. Niks meer. Niks minder. Vluchten werd een optie. Een optie werd realiteit.

Vijf jaar lang volgde u achttien mensen. Achttien mensen die hun land ontvluchtten. Achttien mensen die naar België kwamen. Zij brengen hun verhaal. Een verhaal over angsten. Over twijfels. Over onzekerheid. Over frustraties. De omstandigheden, die de aanleiding waren tot de vlucht, hebben elk van hen achter zich gelaten. Maar dat betekent niet het einde van hun zorgen. Andere zorgen steken de kop op. Een constante strijd moet gevoerd worden. Een administratieve strijd waarbij gevecht moet geleverd worden tegen de vele, noodzakelijke documenten. In een land waar niks vertrouwds is. Eens gearriveerd in het land van melk en honing lijkt alles zo gemakkelijk. De getuigenissen tonen dat het niet zo is.

Een land wordt verlaten. Familie wordt verlaten. Ouders, broers en zusters worden verlaten. Een taal wordt verlaten. Dat alles weegt op een mens. Op een kind. Bij de pakken blijven zitten is evenwel geen optie. Een nieuw leven moet opgebouwd worden. Een nieuwe taal moet geleerd worden. Een nieuwe toekomst moet opgebouwd worden. Een toekomst waarin het verleden niet kan losgelaten worden. Omdat dat verleden te rijk is aan herinneringen. Die verknochtheid aan een verleden maakt het zetten van een stap naar een nieuwe toekomst moeilijk. Bijzonder moeilijk.

Ik heb nog niet alle afleveringen gezien. Slechts twee afleveringen zag ik. Gisteren keek ik naar de tweede aflevering. Ik zag de getuigenissen van twee minderjarigen. Kinderen die zonder ouders naar België kwamen. De een kwam terecht bij een pleeggezin. De ander trachtte met zijn grote broer zelf zijn plan te trekken. Wat zij vertelden deed oprecht pijn. Het ging rechtstreeks naar mijn hart.

Ooit zei een Vlaams politicus dat een vader zijn kind dat nooit zou mogen aandoen. Die Vlaamse politicus vertelde dat vanuit zijn luxepositie. Bij die wrede woorden voel ik enkel ergernis. Iedereen heeft wel een reden om te vertrekken. Dat las ik in De ondankbare vluchteling van Dina Nayeri. In dat boek verwijst de auteur naar een gedicht van Warsan Shire. Daarin schrijft zij dat niemand zijn huis verlaat tenzij dat huis de bek van een haai is. Die kinderen maken duidelijk wat die haaienbek werkelijk is. Hun getuigenis maakt die haaienbek voelbaar. Tastbaar.

Uw docureeks is geen pleidooi voor open grenzen. U neemt geen standpunt in. U brengt verhalen. Van die mensen waar het uiteindelijk om draait in het debat. Van de belanghebbenden. Wat uw docureeks wel doet, is het toelaten van twijfel. Uw verhalen laten twijfel in het debat sluipen. Twijfel die absolute waarheden aantast. Twijfel die betrokken partijen in het debat dwingt om misschien hun vastgeroeste posities te verlaten. Waardoor een helder debat eindelijk misschien mogelijk wordt.

Beste Phara. Ik heb naar uw docureeks gekeken. Nog niet volledig. Slechts gedeeltelijk. Maar nu reeds wil ik u bedanken. Ik wil u danken voor een reeks die misschien wel nodig was. Broodnodig. Om die verbeeldingskracht te voeden. En zo misschien die solidariteit te voeden. Een solidariteit die misschien reeds aanwezig is in de maatschappij. Maar die altijd kan en mag versterkt worden. Daarin levert u een bijdrage. Daarvoor wil ik u danken. Uitgebreid en van ganser harte.

Met vriendelijke groeten.

PS: Via deze brief wil ik ook die Belgische gezinnen danken.  Die gezinnen die u toonde.  Die bewijs leverden van hun actieve betrokkenheid.  Elk van die personen verwarmde mijn hart.  Elk van die personen ontroerde mij.  Het was mooi om zien.  Het was mooi om te beseffen dat er in stilte, weg van het geroep en getier, zulke mooie dingen gebeuren.