Uitgelezen: Hoe gaan we dit uitleggen, onze toekomst op een steeds warmere aarde. Brief aan Jelmer Mommers.

Beste Jelmer,

Een pleidooi voor een noodzakelijk klimaatbeleid is niet evident. Al te vaak wordt de persoon van de boodschapper het onderwerp van het debat. Al te vaak wordt de toon waarmee de boodschap wordt gebracht het voorwerp van discussie. Dat mogen Anuna De Wever en Greta Thunberg bijna dagelijks aan den lijve ondervinden. Het vraagt moed op te staan en te pleiten voor daadkrachtige actie tegen de klimaatopwarming. Niet enkel moeten de persoonlijke aanvallen gecounterd en/of afgeweerd worden. Dat gevoel van wanhoop, dat het debat lijkt te overheersen, moet overwonnen worden. De meesten hebben de neiging om weg te kijken. Die neiging wordt gevoed door een aantal factoren. Overheden doen weinig of niks. Bedrijven zijn enkel bekommerd om winst. Medemensen doen weinig of geen inspanningen. Daarbij komen dan ook nog de ontkenners in de politiek. Dat gevoel van wanhoop moet overwonnen worden. Moet gesloopt worden. Want pas dan kan de boodschap gehoord worden. Daarom onderneemt u een poging. U schrijft een boek om zo die wanhoop weg te nemen.

Om die wanhoop weg te nemen beseft u dat een helder begrip noodzakelijk is. Want net dat onbegrip leidt tot wanhoop. Tot passivisme. Daarom ontrafelt u de klimaatwetenschap in duidelijke begrippen. Zodat iedereen op dezelfde lijn zit. Zodat er geen spraakverwarring kan ontstaan. Tegelijk stelt u dat de klimaatwetenschap nog nauwkeuriger is. Nog zekerder. Deze opmerking acht u noodzakelijk omdat ontkenners al te graag verwijzen naar die onzekerheden uit het begin. De bewering dat de wetenschappers het allemaal niet echt weten, zijn wij al ver voorbij. Dat moet heel duidelijk zijn. Zodat de lezer bij het verder lezen in uw boek niet wordt verleid tot het maken van die voorbijgestreefde bewering.

De klimaatverandering is een feit. De uitstoot van broeikasgassen moet stoppen. Dat is de bottomline. Om de noodzakelijkheid van actie te illustreren, staat u stil bij de gevolgen van de klimaatopwarming. Gevolgen, die wij vandaag al om ons heen kunnen zien. Extreme warmte. Overstromingen en droogte. Hete zeeën. Verdwijnend land. Mislukkende oogsten. Bij die opsomming wijst u op het gevaar voor kantelpunten. Dat zijn de momenten waarop dingen onomkeerbaar worden. Jawel, u waarschuwt in dit boek. Omdat u dat nodig acht. Omdat u oprecht meent dat vrijblijvendheid in deze van geen tel is.

U ben zicht bewust van het gevaar dat de door u beschreven gevolgen uit een beschermingsreflex kunnen weggezet worden als paniekvoetbal, gespeeld door pessimistische doemscenaristen. Om dat gevaar te counteren acht u het noodzakelijk uw verhaal op een positieve manier te brengen. Al te vaak wordt gezegd dat een gezamenlijk beleid nooit zal lukken omdat we egoïstisch zijn en daarom nooit zullen samenwerken in het algemeen belang. Wij zouden niet in staat zijn hedendaagse gemakken op te geven om zo te vermijden dat toekomstige generaties de rekening krijgen. Dat negatieve mensbeeld acht u te eenzijdig. In uw boek toont u andere verhalen. Verhalen van samenwerking. Om aan te tonen dat wij wel degelijk kunnen kiezen, schetst u twee toekomstscenario’s.

In het eerste toekomstscenario trachten we de gevolgen te controleren. We laten de huidige economie en politiek voortbestaan. In dit beeld toont u aan dat de grote economische reuzen niet van koers kunnen of willen veranderen. De wereldeconomie heerst en overheerst. Diezelfde wereldeconomie wikt en beschikt. U geeft aan dat wij in een fossiele samenleving leven, waarbij de overheid al te sterk verweven is met fossiele energiebedrijven. De overheid zit in een houdgreep en dus wordt gegrepen naar halfslachtige oplossingen zoals biobrandstof, houtkorrels en het opslaan van CO2. U schetst hoe in dit scenario een grotere ongelijkheid de realiteit wordt waarbij de rijken zich zullen beschermen terwijl de armen de dupe zijn en blijven.

Het eerste scenario is een mogelijkheid. Toch meen ik na het lezen van uw boek dat u een voorkeur heeft voor het tweede toekomstscenario. In dat tweede scenario leggen de overheden de nadruk op herstel en innovatie om te kunnen leven met de gevolgen van de opwarming die al onvermijdelijk was. In dit scenario maken we kennis met een wereld van samenwerking. De opwarming is effectief getemperd en de rijkste landen hebben de handen vrij om de armere te helpen. In dit scenario staat u stil bij technieken die de gewenste transformatie mogelijk maken. U staat stil bij de vele technologische vernieuwingen, ondermeer in energie en landbouw. U staat stil bij de circulaire economie. Dat alles kan bijdragen tot de oplossing waarbij schaalvergroting en versnelling absoluut noodzakelijk zijn. In deze acht u het noodzakelijk dat de overheid regulerend optreedt en de band met fossiele energie krachtdadig doorknipt.

De voordelen van die gewenste versnelling zijn velerlei. U bent zich bewust van de economische kosten, die er ongetwijfeld zullen zijn. Dat ontkent u niet. Maar tegelijk wijst u op de economische kansen. Ook die zullen er zijn. Net zoals die andere voordelen. Minder ongelijkheid. Minder conflicten. Groter welzijn.

Om die grote ommekeer te kunnen versnellen zullen we onze communicatie moeten bijschaven. Wij moeten focussen op de baten, niet op de kosten. Het moet een verhaal worden voor iedereen. Niet enkel een verhaal voor de happy few. Dat gebeurt nu nog te vaak. Al te vaak wijzen politici op de kosten waardoor zij pleiten voor een status quo. U vraagt de politici moediger te zijn. U vraagt hen een positief verhaal te vertellen. Zoals u doet in uw boek. Omdat enkel dat wervend kan werken. Toch is het niet enkel de communicatie. U komt tot het besluit dat het kapitalisme en de traditionele economie niet om kunnen met dit soort problemen. De klimaatimpact wordt niet verrekend in begrotingen en belastingaangiftes. Ook dat moet dus anders.

Het verhaal dat moet geschreven worden is een ‘ja’ tegen de alternatieven en een ‘neen’ tegen doorgaan op de huidige, gevaarlijke weg. Dat verhaal wordt nu al geschreven. Niet enkel door u. U geeft in uw boek nog andere voorbeelden. U toont ons een wereldwijde beweging van burgers die vechten voor een leefbare toekomst door harde grenzen te trekken en door zélf te bouwen aan een duurzame economie. U beschrijft de klimaatzaken tegen overheden. Tegen bedrijven. U staat stil bij de divestment-beweging, waarbij investeringen van de hand gedaan worden omdat men morele of politieke bedenkingen heeft. U toont wat Blockadia doet. Geweldloos verzet om concrete fossiele energieprojecten tegen te houden.

Ik las uw boek. Ik las een verhelderend verhaal. Een verrijkend verhaal. Een positief verhaal. Ik zag in uw boek een toekomst dat haalbaar is. Als wij de moed hebben. Als wij samen de moed hebben. Maar bovenal las ik in uw boek dat kleine stappen tellen. Dat die kleine stappen de motor zijn voor grotere stappen. U houdt een warm pleidooi ten gunste van het klimaat. Een pleidooi dat kan en moet geloofd worden. Een pleidooi dat kan en moet gevolgd worden. Daarom las ik uw boek. Daarom moeten vele anderen uw boek lezen.

Beste Jelmer. Ik wil u danken voor uw gedrevenheid. Voor uw overtuigingskracht. Maar bovenal wil ik u danken voor uw boek. Voor uw helder boek. Daarom van ganser harte bedankt.

Met vriendelijke groeten.