Uitgelezen: Ik zal de wereld nooit meer zien. Brief aan Ahmet Altan.

Beste Ahmet,

Ik kan het mij nog herinneren. Ik was op reis. Op Sardinië. Op televisie zag ik tanks door de straten van Istanbul rijden. Op één dag zag ik een staatsgreep vervellen tot een mislukte staatsgreep. Dat alles zag ik vanuit mijn Italiaanse vakantieverblijf. Ik weet het, vakantie en de wereldproblematiek zouden niet mogen samengaan. Toch laat ik het toe. Ik wil geïnformeerd blijven. Ik wil weten wat er reilt en zeilt in de wereldpolitiek.

In die mislukte staatsgreep zag Erdogan een uitgelezen kans om komaf te maken met de politieke dissidentie tegen zijn bewind. U was auteur en journalist. U schreef negen romans waarin u kritisch kijkt naar de Turkse samenleving. Als journalist was u ondermeer hoofdredacteur en columnist van het dagblad. U leek te beseffen dat die functies u in het vizier zouden brengen van Erdogan. Toen de politie bij u aanbelde, was u niet verbaasd. U had hen verwacht. U wist dat het gebeuren zou. U kende de risico’s van uw vak. Jawel, uw vak blijkt in uw land een risico te zijn. Toch leek u niet te beseffen wat er gebeurde. Integendeel. U bood de agenten, die uw kwamen arresteren, koffie aan. Vreemd, toch?

Dat besef kwam pas als u in de wagen zat met de agenten. Pas dan dringt het tot u door. Een terugkeer naar huis zal niet meer mogelijk zijn. Plots beseft u wat er allemaal zal gemist worden. In die wagen begrijpt u eensklaps wat vrijheid is. Wat gevangenschap is.

Gevangenschap uit zich vaak in kleine dingen. In dingen, waaraan een vrij mens nooit zal denken. Als gevangene mist u een spiegel. Dat kan raar lijken. Maar u voelt het aan alsof u uit het leven wordt gewist. Nergens kan u de confrontatie met u zelf aangaan. Nergens kan u zich spiegelen. Kleine veranderingen in het gelaat blijven u onthouden. Niet enkel de afwezige spiegelt herinnert u aan uw gevangenschap. Dat doet ook de afwezigheid van een klok. Klokken zijn nodig om de tijd op te delen en zich ervan te bevrijden. U wilt die tijd heroveren. U gaat op zoek naar een eigen ontwerp van een klok. Om zo de tijd opnieuw te kunnen opdelen. Om u zo de tijd weer eigen te maken.

U zit gevangen. U kreeg achttien keer levenslang. Of achtentwintig keer. Alsof die gekke formule u moet duidelijk maken dat u nooit meer vrij zal komen. Dat u uw verdere leven in de gevangenis zal doorbrengen. U doet dat eigenaardige ding. U gaat zich nestelen. Alsof u instemt met uw straf. Maar dat nestelen doet u uit lijfsbehoud. Als een manier om te overleven. U wilt niet meer buiten. Uit angst u niet meer te kunnen nestelen. Tot dat besluit komt u als u uw gezinsleden ontmoet buiten de gevangenismuren. Vanuit de celwagen. Die ontmoeting raakt u diep. Daarom neemt u dat besluit tot nestelen. Omdat het leven buiten het overleven in de gevangenis tot een hel maakt.

Om te kunnen overleven in de gevangenis moet u zich programmeren. Herprogrammeren. U komt tot een scheiding. U scheidt lichaam van geest. Uw lichaam zit gevangen. Uw geest is vrij. Die vrijheid koestert u als schrijver. In de gevangenis ontdekt u de kracht van het schrijverschap. Niemand kan een schrijver in de gevangenis houden. Vanuit uw gevangenis reist u de wereld rond op de vleugels van uw onbegrensde geest. Die vrije geest is uw wapen tegen de hopeloosheid. Het besef van onvoorwaardelijk levenslang maakt u hopeloos. Maar vechten kan een oplossing bieden. Zolang u leeft is er dat sprankje hoop. Geen troost moet u zoeken. Vechtlust moet u zoeken. Uw vrije geest voedt die vechtlust. Die vechtlucht doet u leven.

Ik lees niet enkel het verslag van uw gevangenschap. In uw boek lees ik tevens een aanklacht. Die behoefte aan kritisch denken kan u niet onderdrukken. Zelfs niet in gevangenschap. U uit kritiek tegenover het Turkse rechtssysteem. Over de willekeur. U geeft aan hoe in Turkije het bekritiseren van de macht gelijkgesteld wordt met het plegen van een coup. U maakt duidelijk hoe het verklikken epidemische vormen heeft aangenomen. Maar bovenal bent u streng voor het spreken van recht in Turkije. Het spreken van recht is een farce. Rechters noemt u de desperado’s van de wet. Uw eigen rechtszaak heeft u gesterkt in die overtuiging.

U denkt niet enkel over het heruitvinden van u zelf binnen de gevangenismuren. U denkt niet enkel over het Turkse rechtssysteem. U denkt over vele andere dingen. U denkt na over de tijd. Over geluk. Over het schrijven. Over dromen. Over goed en kwaad. Over religie. Over literatuur. Over al die dingen schrijft u. Soms sporen uw medegevangenen u aan tot nadenken. Soms zijn het uw eigen gedachten die u drijven tot heldere denkprocessen.

Beste Ahmet. Ik las uw boek. Met het lezen van uw boek aanvaardde ik uw uitnodiging. Ik ontving u in mijn huis. In mijn gangen. In mijn kamers. Ik deed dat omdat ik las wat u geschreven hebt. Op de vleugels van uw onbegrensde geest kwam u bij mij langs. Een schrijver beschikt over magie. Dat schrijft u. Het voelt alsof ik met het lezen van uw boek u een klein beetje geholpen heb. Met het lezen van uw boek bevestig ik uw wil herinnerd te worden. Die wil kan als menselijke behoefte aan wraak beschouwd worden. In uw naam heb ik wraak genomen. Want ik zal u herinneren. Ik zal uw verhaal herinneren. Uw verhaal laat mij niet los. Mag mij niet loslaten. Ik zou het als verraad beschouwen. Verraad tegenover u. Tegen vrienden zal ik zeggen dat zij uw verhaal moeten lezen. Dat ook zij u moeten uitnodigen in hun woning. U bent bij mij langs geweest. Het was een verhelderende en ontnuchterende ontmoeting. Daarvoor wil ik u van ganser harte danken.

Met vriendelijke groeten.