Uitgelezen: De Nieuwe Zijderoutes, het heden en de toekomst van de wereld. Brief aan Peter Frankopan.

Beste Peter,

De wereld begrijpen, het zou een mooie betrachting zijn. Ik doe continu een poging. Ik betracht tot een beter begrip te komen van die dolgedraaide wereld. Want zo wordt die wereld vaak omschreven. Ik weet niet of ik in mijn opzet slaag. Continu kijk ik uit naar hulpbronnen. Met uw boek werpt u een hulplijn uit. Uw boek kan een bijdrage leveren in de zoektocht naar een beter begrip. Ik heb uw toegeworpen hulplijn aanvaard. Ik heb uw boek gelezen. De hemel klaarde op. Alles werd net iets duidelijker.

Die wereld beter begrijpen kan op velerlei manieren. Een defensieve en behoudende reflex kan zijn dat we teruggrijpen naar het verleden. Dat terugkijken kan misleidend zijn en kan verkeerd uitpakken omdat we hierbij al te vaak de neiging hebben enkel de allerbeste momenten in ogenschouw te nemen. Met die ingesteldheid naar de toekomst kijken kan best bedreigend zijn. Dat is wat wij nu zien gebeuren in de Verenigde Staten. Make America Great Again is daar het nieuwe mantra. Rond die woorden bouwt Trump zijn beleid. Een andere manier kan dan het navelstaren zijn. Het besef dat de wereld veranderd is, kan landen doen terugplooien op zichzelf. Dat is wat Europa doet. In Europa (over)heerst de angst dat er radicale actie nodig is om de veranderingen te vertragen of om te keren. Wat dat kan betekenen, wordt geïllustreerd door de hele Brexit-saga. Wordt geïllustreerd door de ontwikkelingen in ondermeer Polen en Hongarije.

Wij zien hoe in het Westen hoop en optimisme om zich voor een gezamenlijk belang en wederzijds voordeel in te zetten, heeft plaatsgemaakt voor argwaan, wantrouwen en acties die bedoeld zijn om een eigen pad te volgen. De Westerse reactie op de veranderingen is er één van onrust. Dat het anders kan, bewijst het Oosten. In de landen langs de Nieuwe Zijderoutes draait het verhaal om consolidering en om het bedenken van manieren om effectiever samen te werken. Het versterken van de relaties en het verbeteren van de politieke banden staat hierbij centraal. Jawel, het Oosten lijkt positiever tegenover de toekomst te staan.

Die landen langs de Nieuwe Zijderoutes maken het onderwerp uit van uw nieuwste boek. Met een hoofdrol voor China. In uw eerste boek De Zijderoutes wilde u de lezer eraan herinneren dat de wereld is gevormd door wat er langs de zijderoutes gebeurde. In uw nieuwste boek wilt u onderstrepen dat dat ook voor de toekomst zal gelden. U schetst hoe Azië de dominante economische positie zal herwinnen die het ongeveer driehonderd jaar geleden innam. Samen met u zien wij hoe het economische machtscentrum naar Azië verschuift.

Eén van de motoren, die de verschuiving van dat machtscentrum aansturen, is het One Belt, One Road beleid van China. De doelstelling van dat beleid is drieledig. Het wil uitwisseling in de plaats doen komen van vervreemding. Wederzijdse vaardigheden in de plaats van aanvaringen. Co-existentie in de plaats van superioriteitsgevoelens. Dat is het flauwe, nogal matte verkooppraatje. U kijkt daar omheen. U achterhaalt de echte redenen voor de Nieuwe Zijderoutes. Het biedt aan China een langetermijnplanning voor de toekomst en een manier om de China’s binnenlandse behoeften veilig te stellen. Het laat China toe over te gaan van een productie- naar een diensteneconomie. Op die manier kan ook het overschot aan materiaal en arbeidskrachten elders ingezet worden. Tenslotte vergroot dit beleid de vooruitzichten van Chinese bedrijven om in de toekomst nieuwe kansen te ontsluiten. Die redenen lijken mij eerlijker en oprechter dan dat naïeve verkooppraatje.

U maakt duidelijk hoe de Nieuwe Zijderoutes niet alleen integraal onderdeel uitmaken van China’s economisch en buitenlands beleid. Die routes vormen net zozeer een integraal onderdeel van de manier waarop China de wereld ziet en hoe het zich op de toekomst voorbereidt. Samen met Rusland, Turkije en Iran speelt China op het feit in dat de wereld verandert. Vele staten in Azië hebben dit eveneens ingezien en stemmen hun beleid op korte en middellange termijn hierop af in de vorm van expansie van verbindingen en uitbreiden van samenwerking.

Men zou kunnen gaan denken dat die Nieuwe Zijderoutes enkel voordelen biedt. Dat is het niet. U blijft niet blind voor de andere kant van het plaatje. Terecht stelt u dat in Azië een nieuwe wereld ontstaat maar dat die nieuwe wereld niet echt vrij is. U beweert tevens hoe het Belt and Road Initiative ook een vorm van kolonialisme bevordert. De uitbreiding van de Chinese belangen gebeurt niet enkel door middel van leningen maar ook door overnames. Landen worden op die manier afhankelijk. Soms te afhankelijk. Belangrijk hierbij is te weten hoe China zal omgaan met situaties waarin grote projecten op problemen stuiten of herstructurering van leningen noodzakelijk is. U eindigt met te stellen dat het Project van de Nieuwe Zijderoutes veelbelovend klinkt. Dat het Project hoopvol stemt op het vlak van internationale samenwerking. Tegelijk waarschuwt u evenwel niet blind te zijn voor de complexe werkelijkheid. Hierbij verwijst u naar problemen inzake mensenrechten, beperkte vrijheid van meningsuiting, controle op de media, …Bovendien moeten we ondanks de vele vormen van samenwerking ook alert blijven voor rivaliteiten, concurrentie en persoonlijke animositeiten.

Toch blijft u niet enkel stilstaan bij de landen langs de Nieuwe Zijderoutes. Telkens koppelt u terug naar de reacties van Europa en de Verenigde Staten. In dat terugkoppelen krijgt de lezer een ontluisterend beeld van het Amerikaanse buitenlandse beleid. Wij zien hoe dat beleid alle kanten uitgaat. Zonder enige consistentie. Tegenover de samenhang van de Chinese boodschap staat de onsamenhangende en tegenstrijdige boodschap vanuit Washington. Maar niet enkel de Verenigde Staten worstelt met de nieuwe werkelijkheid. Ook Europa weet niet welke richting het uit moet. Het zoekt zijn heil in oude recepten: afgrenzing, opwerpen van barrières, terugnemen van controle. Amerika en Europa trappelen ter plaatse terwijl Azië grote stappen vooruit zet.

Beste Peter. Ik wil u danken voor uw boek. Voor uw hulplijn. U maakte de wereld toch net dat ietsje begrijpelijker. Bovendien doet u dat op een vlotte en leesbare manier. Op een boeiende manier. Nog nooit las ik een politiek boek met zo veel enthousiasme. U dreef mij voort. Uw boek dreef mij voort. Voor die fantastische inkijk achter de politieke schermen van de vele regeringen wil ik u uitermate danken. Van harte bedankt.

Met vriendelijke groeten.