Beste Michiel,
Ik had mij voorgenomen uw boek te lezen vóór de Amerikaanse presidentsverkiezingen. U weet evenwel wat er gebeurt met voornemens. Heel vaak worden voornemens geen werkelijkheid en blijven deze steken in de fase van de planning. Dat is wat ook gebeurde met mijn voornemen. Donald Trump werd president van de Verenigde Staten. Uw boek bleef ongelezen. Dat was geen reden om uw boek definitief aan de kant te schuiven. Alsof de houdbaarheidsdatum overschreden was. Dat was helemaal niet zo. Integendeel zelfs. In de eerste maanden van Trumps tweede ambtstermijn ging ik uw boek lezen. Meteen begreep ik dat deze periode misschien wel de meest geschikte periode was voor uw boek.
Na de Amerikaanse presidentsverkiezingen had ik mij kunnen afkeren van Amerika. Om niet helemaal gek te worden had ik mijn ogen en oren kunnen sluiten voor Trump. Voor die domme Amerikanen. Maar dat zou niet de juiste reactie geweest zijn. Dit moment vraagt net om begrip. Omhet het zoeken naar begrip net het begin van een oplossing kan zijn. Met uw boek nodigt u mij uit om, net als u, uit mijn bubbel te treden. Want net die bubbel ontneemt mij een helder (in)zicht. U mocht dit ook aan den lijve ondervinden. U verlaat Manhattan en trekt het diepere Amerika aan. U ontmoet de vrouwen en mannen die voor Trump stemden. Uw ogen gingen open. Misschien is dat wat Europa ook moet doen. Want in Europa lijken we enkel aandacht te hebben voor het linkse Amerika. Wij juichen als een Democraat president wordt. Wij rouwen als een Republikein president wordt. U zegt dat het goed zou zijn als wij oog hebben voor de beide helften. Het linkse én het rechtse kamp.
Om een duidelijk zicht te krijgen op de Trump-kiezer grijpt u naar het meest verhelderende medium: de film. Heel wat films passeren de revue. Omdat u meent dat het fictional Hollywood de beste woordvoerder is van het non-fictional Amerika. Die Hollywoodlens werkt goed omdat Amerika steeds meer in een fictieve wereld lijkt te leven. De werkelijkheid lijkt op de tweede plaats gezet. De realiteit heeft voorrang moeten geven aan het verhaal. De verhaallijn is koning geworden.
Bovendien licht elke film een tipje van de sluier. Jawel, zelfs Rambo kan ons tot begrip brengen. Met elke film kijken wij onder de toplaag, waar de werkelijke angsten zitten. Angst om je baan te verliezen in een land zonder sociaal vangnet. Angst om in één klap je leven te zien veranderen door onmiddellijk ontslag. Angst om de medische rekening voor de onverwachte ingreep die niet wordt gedekt door de verzekering.
Om die Trump kiezer echt te begrijpen, keert u terug naar de financiële crisis van 2008. De verantwoordelijken voor die crisis werden nooit gestraft omdat ze ‘too big to fail’ waren. Het lijden van mensen met niks garandeert het succes voor mensen met alles. Die crisis ligt aan de oorsprong van de frustratie bij vele Amerikanen. Een frustratie die voor het eerst werd opgepikt door Sarah Palin, running mate van de republikeinse presidentskandidaat John McCain in 2008. Zij haalden het niet. Obama werd president. De heersende frustratie werd weggeduwd maar bleef smeulen. Obama maakte Amerika blind. Het zag niet wat er aan verandering gebeurde en welke veranderingen er nog zouden komen. Die vaststelling doet u besluiten dat Obama misschien te vroeg kwam. Dat Amerika misschien de volgende jaren nood zal hebben aan Obama. Als de grote verzoener.
Uiteraard kijkt u niet enkel naar de Trump kiezer. U kijkt ook naar het Amerikaanse politieke systeem. U stelt vast hoe politiek een product is geworden. Niet de inhoud telt. Wel het verhaal en de manier waarop het gebracht wordt. Als een goede entertainer het opneemt tegen politieke kennis van beleidsnota’s en belastingtarieven, dan wint de entertainer bijna iedere keer. Tezelfdertijd ziet u de media wijzigen. Die media beschouwt u als één van de schuldigen voor het huidige oorlogsklimaat in de politiek. Zij lijken enkel maar geïnteresseerd in nog meer ruzie. Nog meer controverse. Nog meer entertainment. Kijkcijfers en clicks hebben het gewonnen van de waarheid. De feiten vormen niet langer het verhaal, de feiten worden ingepast in het reeds bestaande narratief.
Wat u ziet, is de geboorte van Amerika’s nieuwste versie van populistisch rechts. U ziet wanhoop veranderen naar woede. Amerika scheurt uiteen. Twee verschillende Amerika’s ontstaan. U ziet de kracht van rancuneuze verbitterde politiek en nativisme in Amerika. Het establishment wordt de tegenstander waartegen de rest van Amerika ageert. Amerikanen willen een leider. Iemand die hen gaat beschermen tegen alle machtigen die hen machteloos hebben gemaakt: de media, de bankiers op Wall Street, de ambtenaren in Washington en de celebs in Hollywood.
Al die veranderingen leiden ons naar Trump. Hij ziet het economische pessimisme en het sociale onbehagen in een veranderend Amerika. Hij heeft dat onbehagen opgepikt. Hij lijkt zijn aanhangers te ontmoeten op hun niveau van verbittering en boosheid. Trump is hun ‘retribution’, vergelding. Wat zijn publiek werkelijk wil, is de ‘elite’ terugpakken in een moderne klassenstrijd. Het systeem werkt niet voor hen en dus mag het opgeblazen worden.
Alles wordt politiek. Trump maakt politiek tot het ultieme spel, waaraan iedereen kan meedoen. Alles wordt bekeken door een politieke lens: sport, entertainment, geschiedenis, … De grijstinten verdwijnen. Opinion sells, facts are boring: de mantra van de media dringt door naar de politiek. Amerika staat niet langer in de in de realiteit maar maakt zich los van de feiten en is afgedaald in een fantasie. People don’t want the facts, they wanna believe. Het kan een mens droevig stemmen maar in die veranderende wereld is Trump de juiste man op het juiste moment.
Wat Trump vandaag doet, konden wij lezen in zijn The art of the deal. Daarin schreef hij dat hij de fantasieën van mensen bespeelt. Hij weet dat mensen geloven in het grootste, het beste en het meest spectaculaire. Dais dan ook wat hij hen geeft in de speeches. In de rally’s. In het beleid. Het kan een trieste evolutie lijken maar trump denkt enkel in clicks, likes en kijkcijfers. Niet in stemmen voor of tegen een wetsvoorstel. Trump is er voor het steekspel in de media, het beleid doet hij erbij.
Interessant in uw boek is ook de waarschuwing dat het geen goed idee is om ons weg te draaien van Amerika. U schrijft dat als wij naar het Amerika van nu kijken, wij onszelf zien in de toekomst. De bandbreedte tussen geslaagd en mislukt, rijk en arm, rechts en links is in Amerika zoveel groter dan bij ons. Toch zou dat ook met ons kunnen gebeuren over vijf of tien jaar. Amerika blijft ons voorbeeld en onze waarschuwing. Amerika kan het beste land zijn of het slechtste en in dat rauwe contrast zit de rol van Amerika als voorbeeld en waarschuwing voor ons.
Beste Michiel. Ik kan niet zeggen hoe blij ik ben dat ik uw boek niet aan de kant legde. Dat ik uw boek ging lezen. Uw boek deed mij niet enkel naar uw Amerika kijken. Uw boek dwong mij ook naar mijn Europa te kijken. Met uw boek slaagde u erin mijn Europese bubbel te doorprikken en mijn zicht te verruimen. Dat was nodig om tot een meer heldere en scherpere blik te komen. Daarvoor wil ik u graag van ganser harte bedanken. Dank dus. Dank. Dank. Dank.
Met vriendelijke groeten.
PS: De volgende weken sluit ik mij af van de buitenwereld en neem ik plaats voor de televisie. Ik ga kijken naar Killing me softly. Naar The deer hunter. Naar Civil war. Naar The ides of march. Naar The big short. Naar The American. Naar Good night, and good luck. Naar Chaplin. Naar Margin call. Naar Wall street. Naar Midnight cowboy. Naar A few good men. Naar I, Tonya. Naar Hail, Caesar. Naar The matrix. Naar Platoon. Naar It’s a wonderful life. Naar … Het worden drukke avonden. Het worden drukke weekends.
Reactie plaatsen
Reacties