Beste Betina,
Als klein jongetje las ik de krant. Sorry, als klein jongetje doorbladerde ik de krant. In die dagen verdiepte ik mij nog niet in die vele krantenartikelen. Ik vertoefde nog in de kleine wereld. Een wereld op maat van een klein jongetje. De grote wereld hield ik nog buiten de deur. Toch kan ik mij nog vaag artikelen voor de geest halen, waarin geschreven werd over oorlogsmisdadigers. Oorlogsmisdadigers die voortvluchtig waren. Ik kon het niet goed begrijpen. Stoute mensen horen thuis achter tralies, zo dacht ik toen. Hieruit kan u afleiden dat ik nog niet echt klaar was voor de grotere en gecompliceerdere wereld. In mijn kleine wereld was alles helder en duidelijk.
Nu ben ik een grote vent. Eindelijk. Ik begrijp al iets beter hoe de wereld in elkaar zit. Vandaag ga ik voorbij aan de foto’s en de schreeuwerige krantenkoppen. Ik focus mij op de inhoud. In de hoop tot begrip te komen. Soms lukt dat. Soms lukt dat niet. Als grote vent herinner ik mij nu dat kleine jongetje dat maar niet kon begrijpen hoe oorlogsmisdadigers onder de radar konden blijven. Zelfs tot na hun dood. Daarom ging ik uw boek lezen. Om een antwoord te vinden op die ene vraag van dat kleine jongetje.
In Brazilië was er nog geen diepgravend onderzoek geschreven over Josef Mengele. Dat mag ons verbazen aangezien hij in dat land de langste tijd verborgen had gezeten. U bent net zo verbaasd. Het zet u aan om eindelijk een boek te gaan schrijven en hierbij uit te zoeken hoe Mengele vierendertig jaar uit handen wist te blijven van de Mossad en nazi-jagers. U bent onderzoeksjournalist. De geschikte persoon om zich in dit onderwerp vast te bijten.
Om tot de nodige antwoorden te komen, wenst u alles scherp te stellen. In dat scherpstellen kan het dan best wel interessant zijn om een duidelijk zicht te hebben op wie Mengele eigenlijk was. Om zicht te krijgen in welke omgeving Mengele opereerde. Daartoe lijkt het u aangewezen de carrière van Mengele in ogenschouw te nemen. Zijn carrière als wetenschapper. Als kamparts. U belicht zijn weg doorheen de nazirangen. Waarbij u focust op zijn jaren in Auschwitz. Zijn werk en experimenten in Auschwitz worden uitvoerig besproken. Maar tegelijk onderwerpt u de geneeskunde en de wetenschap in het Derde Rijk aan een kritisch onderzoek.
Uw bronnen zijn talrijk: buitenlandse boeken, documenten, getuigenverhoren, dossiers van de federale politie, door Mengele geschreven en gevonden brieven, tijdschriften, kranten, interviews. Natuurlijk richt u zich niet enkel op geschreven bronnen. U ontmoet mensen. Mensen die dicht bij hem hadden gestaan. U gaat praten met Mossad-agent Rafi Eitan. Maar uw onderzoek start bij uw kleuterjuf. Bij juf Liselotte. In 1985 wordt zij gearresteerd omdat zij tien jaar lang aan de meest gezochte nazimisdadiger bescherming had geboden. Zij had hem zelfs begraven, onder een valse naam. Opdat zelfs na zijn dood niemand achter zijn ware identiteit zou komen. Bij die kleuterjuf begint uw onderzoek.
U volgt Mengele op zijn vlucht. Weg uit Europa. U volgt hem naar Helmbrechts. Naar Ingolstadt. Naar Mangolding. U volgt hem naar Oostenrijk en via de Brenner naar Genua in Italië. U volgt hem naar Buenos Aires in Argentinië. U volgt hem naar Hohenau in Paraguay. Om uiteindelijk te eindigen in Brazilië. Tijdens die vlucht belicht u de kleine ‘gelukjes’ waardoor het Mengele lukt om uit handen van het gerecht te blijven. Handig en inventief weet Mengele alle pogingen te omzeilen om ‘waarschijnlijk voor beschuldiging vatbare’ Duitsers te identificeren. Hij blijkt een meester te zijn in het opzetten van rookgordijnen. Hij grossiert in valse namen.
U beschrijft de pogingen waarbij men dicht bij een arrestatie van Mengele stond. Tegelijk wijst u op de periodes waarin Mengele opnieuw naar de achtergrond verdwijnt. Die momenten wisselen elkaar af. Dat fluctueren in de mate van belangstelling voor Mengele en in de al dan niet aanwezige wil om hem voor het gerecht te brengen hangt af van personen. Hangt af van gebeurtenissen in de internationale politiek. Hangt af van gevoeligheden. Het had anders kunnen zijn. Een gecoördineerde actie. Een gecoördineerde samenwerking. Dat had andere resultaten kunnen opleveren. Zoals blijkt na de dood van Josef Mengele. Pas dan komt samenwerking tot het juiste resultaat. Hij wordt gevonden. Maar te laat.
Ik lees uw boek. Een boek waaraan ik was begonnen om te begrijpen waarom de meest gezochte misdadiger nooit voor het gerecht is gebracht. Dat het nooit gelukt is, kan ik enkel betreuren. Dat het niet gelukt is, kan ik moeilijk begrijpen. Zelfs na het lezen van uw boek kan ik niet begrijpen waarom mensen niet de nodige actie ondernamen. Waarom mensen beslissen een nazimisdadiger bescherming en onderdak te bieden. U benoemt al die momenten. U belicht al die personen. Ik kan het niet begrijpen. Stoute mensen horen toch achter de tralies, denk ik dan weer. Uw boek maakt nog maar eens duidelijk dat dat kleine jongetje toch nog ergens diep in mij schuilt.
Beste Betina. Het was een intense reis. Samen met u reisde ik doorheen een van de gruwelijkste periodes uit de wereldgeschiedenis. Samen met u bezocht ik de plaatsen in Zuid-Amerika waar Josef Mengele lang of slechts heel kort verbleef. Samen met u ging ik op onderzoek. Ik beet mij vast in uw spoor. Waar u ging, ging ik mee. Gedurende het hele boek was ik uw compagnon de route. Voor dat voorrecht wil ik u danken. Van ganser harte. Dank dus. Dank. Dank. Dank.
Met vriendelijke groeten.
Reactie plaatsen
Reacties