Beste Kristina,
Opnieuw sta ik aan het sterfbed van Catharina I van Rusland. Inderdaad, ik schrijf opnieuw want zonet las ik het tweede deel van uw trilogie over deze keizerin. Het eerste deel las ik alweer zes maanden geleden. Nu ben ik terug. In Sint-Petersburg. Opnieuw schuif ik aan bij Catharina I die getuigt over haar leven met Peter de Grote.
Wat ik nu zal schrijven, kan vreemd lijken. Terwijl Catharina I getuigenis aflegt over haar verleden moet ik heel vaak denken aan het heden. In haar getuigenis ontdek ik vele raakvlakken met het huidige Rusland. Net omwille van die gelijkenissen vind ik uw boek uitermate interessant. Net omwille van die gelijkenissen vind ik uw boek uitermate boeiend. Omdat het mij op een andere manier doet kijken naar het Rusland van vandaag en zijn huidige machthebbers.
Want wat kan ik anders als ik lees over de strijd van Catharina I om te overleven aan het keizerlijke hof. Als ik lees over haar constante strijd om de liefde van Peter voor haar intact te houden. Als ik lees hoe zij zich dient te behoeden voor de woedeaanvallen van Peter. Als ik lees hoe zij zich aan het hof moet verzekeren van de nodige rugdekking. Zij is zich ervan bewust dat zij, ondanks haar huwelijk met Peter, bescherming nodig heeft. Zelfs de echtgenote moet zich beschermen tegen de soms onvoorspelbare grillen van een wispelturige keizer.
Toch is het niet enkel de echtgenote die moet trachten te overleven aan het keizerlijke hof. Iedereen hengelt om de gunsten van de keizer. Iedereen tracht door gevlei op een goed blaadje te staan om zo te kunnen aanschuiven aan de keizerlijke banketten en te mogen vertoeven in de keizerlijke aanwezigheid. Iedereen lijk te beseffen dat hun bevoorrechte positie slechts tijdelijk is. Die tijdelijkheid doet iedereen vrezen voor zijn positie. Het creëert een zekere concurrentiestrijd om die weinige plaatsen aan het keizerlijke hof. In de korte tijd die zij als begunstigde mogen doorbrengen aan het hof tracht elkeen zich te verrijken. Kleptomanie lijkt de nationale sport in Rusland. Iedereen graait in de vetpotten van de staat. Terwijl ik deze verhalen lees, moet ik denken aan de Russische oligarchen. Ik moet denken aan hoe Poetin die oligarchen aan zich bindt. Ik moet denken aan hoe Poetin soms een oligarch aan de kant schuift en levenslang verbant naar de gevangenis om een voorbeeld te stellen en om op die manier de anderen nog meer aan zich te binden.
Ik kijk vreemd op als ik lees hoe de keizer zijn omgeving kwelde. Als ik lees hoe zijn slachtoffers andere, lagergeplaatste personen kwelden. Als ik lees hoe onderaan het onderdrukte en door iedereen gekwelde volk leefde. Als ik lees hoe dat gekwelde volk enkel maar wilde overleven, vegeteren en meer niet. U moet het mij vergeven als ik ook hierbij moet denken aan het huidige Rusland. Want ook in het huidige Russische gekkenhuis moet het gekwelde volk trachten te overleven. Het gekwelde volk moet zwijgen en durft zijn hoofd niet boven de maailijn uitsteken. Enkel overleven, meer is het gekwelde volk niet gegund.
Nog andere parallellen kunnen getrokken worden. Catharina I spreekt van een sluimerend minderwaardigheidscomplex tegenover Europa. De keizer doet alles om Europa te behagen. Doet alles om de Europese gewoontes en modes te kopiëren. Doet alles om in alle dingen de gelijke of zelfs de meerdere te zijn van Europa. Als dat niet lukt, geldt enkel vernieling en woede. Ik wil u vragen of het u zou verbazen als ik ook in deze getuigenis gelijkenissen zie met de huidige machthebber in Rusland.
Catharina I is hard voor haar Russische volk. Voor haar Rusland. Maar misschien moet die hardheid eerder begrepen worden als eerlijkheid. Misschien is de keizerin eerlijk als zij schrijft over het karakter van haar onderdanen. Een Rus mag geen zwakte tonen. Mag geen berouw hebben. Een Rus mag niet huilen. Terwijl ik die karakterschets lees moet ik denken hoe goed het zou zijn als Rusland in therapie zou gaan. Gezamenlijk. Met zijn allen. Om de wonden van de tijd te helen. Om de confrontatie met het verleden aan te gaan. Het zou verrijkend kunnen zijn. Het zou deugdzaam kunnen zijn. Voor Rusland. Voor de wereld.
Toch moest ik niet enkel denken aan het huidige Rusland. In de getuigenis van Catharina I lees ik ook het verhaal van een liefde. Een liefde voor een keizer. Die liefde was aanvankelijk intens. Dat weet ik nog van het eerste deel van uw trilogie. In dit tweede deel koelt diezelfde liefde om uiteindelijk volledig weg te smelten. Catharina I voelt zich een gevangene. Pas als zij haar liefde kritisch analyseert, komt zij tot vaststelling dat zij nooit van Peter gehouden heeft. Peter was enkel een levensgarantie. Meer niet. Die vaststelling zou iemand diep treurig kunnen maken. Dat is niet zo bij Catharina I. Het besef dat zij nooit van Peter heeft gehouden maakt haar vrij. Maakt haar sterk. Eindelijk. Zij beseft dat Peter haar nodig heeft en niet andersom. Zij beseft dat hij niks kan zonder haar. Eindelijk voelt zij zich keizerin. Eindelijk voelt zij zich voluit keizerin.
Interessant is het om te lezen hoe Catharina I voortdurend vooruitblikt. Naar de nabije toekomst. Naar de verdere toekomst. Zij beseft dat zij ooit alleen zal komen te staan. De gezondheid van Peter gaat achteruit. Daarop moet zij anticiperen. Zij moet haar positie veilig stellen. Zij weet dat anderen op haar positie azen. Om dat te voorkomen moet zij allianties sluiten. Binnen en buiten het hof. Binnen en buiten Rusland. Zachtjes aan leert zij het politieke vak. Een autodidact. Zij wordt een volleerde diplomate. Zij leert de waarde kennen van gunsten. Zij weet dat toegekende gunsten zichzelf ooit terugbetalen.
Beste Kristina. Het was alweer een plezier uw boek te mogen lezen. Uw eerste deel noemde ik een absolute aanrader. Uw tweede deel hoeft hiervoor niet onder te doen. Dit boek leest als een trein. Geen boemeltrein. Wel een sneltrein. Wij razen doorheen een deel van de achttiende eeuw om te ontdekken dat wij heel soms moeten achterom kijken om het heden beter te begrijpen. Voor dat betere begrip en voor dat meer dan boeiende boek wil ik u graag van ganser harte danken. Nog één ding wil ik zeggen alvorens ik afsluit. Ik kijk nu al uit naar het derde deel. Want ik weet nu al dat ik dat derde deel met eenzelfde of misschien nog groter enthousiasme zal lezen.
Met vriendelijke groeten.
Reactie plaatsen
Reacties