Beste Dominique,
De wereld begrijpen? In tijden van peis en vree voelt het al als een helse opdracht. Die opdracht wordt echter bijna onmogelijk wanneer diezelfde tijden moeilijker en complexer worden. In die tijden kan de verleiding groot zijn te grijpen naar snelle en gemakkelijke antwoorden. Net dat moet vermeden worden. Als tijden moeilijker en complexer worden, moeten we de tijd nemen. Moeten we grondig en diep gaan zoeken. Een boek kan op die momenten best wel nuttig en handig zijn. Dat is de reden waarom ik naar uw boek greep. Omdat ik hoopte dat u mij enige duidelijkheid zou verschaffen. Omdat ik hoopte dat u mij de wereld beter zou doen begrijpen. Ik kan u nu al zeggen, mijn hoop werd werkelijkheid. Ik kwam tot een beter begrip.
Bedoeling van uw boek is het analyseren en begrijpen van het maatschappelijk onbehagen en van de onvrede en woede. Voor die analyse gaat u te rade bij de psychoanalyse van Freud. U schrijft over het lust- en realiteitsprincipe. Wij moeten op zoek gaan naar het juiste evenwicht hierin. Om een evenwichtig leven te leiden, moeten we erin slagen om onze driften te reguleren. U stelt evenwel vast dat onze driftregulering momenteel minimaal is. De dwang om te genieten is de motor van onze reclame- en commerciële wereld geworden. Een samenleving die alleen winst, rendement en succes nastreeft, verliest haar menselijkheid. Zij produceert aan de lopende band onvrede en ongenoegen, die zich omvormen tot onbehagen.
Dat maatschappelijke onbehagen kent volgens u een aantal oorzaken. Er is de groeiende inkomensongelijkheid en een economisch model dat voor een kleine groep grote winsten oplevert. Er is de overtuiging dat de Europese bevolking langzaam maar zeker wordt vervangen door niet-Europeanen van kleur. Die overtuiging vindt een vertaling in de zogenaamde omvolkingstheorie. Het toegenomen gebrek aan respect en het verval van onze normen en waarden (met daaraan gekoppeld een heimwee naar het verleden) geeft u aan als derde oorzaak. Tot slot geeft u het verlies aan controle en zelfbeschikking aan als laatste oorzaak.
U ziet dat onbehagen zich omvormen tot woede. Een competitief of concurrentiële samenleving geeft mensen zoveel redenen om in woede te ontsteken. U stelt hierbij dat het principe van nabootsing (wat de ander heeft, wil ik ook) een belangrijke rol speelt in de verspreiding en de besmettelijkheid van woede. Een groeiende groep mensen voelt zich immers tekortgedaan en machteloos wat een verlangen naar vergelding aanwakkert, het zogenaamde ressentiment.
In uw boek schrijft u dat niet enkel het volk op een juiste wijze moet omgaan met die woede. Ook de politiek moet dat doen. Woede is gebaseerd op overtuigingen die in principe vatbaar zijn voor bijsturing. De woede en onderliggende drijfveren moeten begrepen worden. Momenteel zien wij hoe extreemrechts het onbehagen en de woede monopoliseert. Zij beloven schijnoplossingen voor de werkelijke problemen. De democratische partijen slagen er onvoldoende in om het onbehagen te begrijpen en te integreren in hun politieke programma’s.
Wat de democratische partijen nalaten, doet u wel. U gaat op zoek naar de onderliggende drijfveren. Die meent u te vinden in de waanzinnige wedloop van onze wereldeconomie, de ontwrichtende invloed van big tech en de aanval op onze democratie, de ontmenselijking van de ander en de ontmanteling van de publieke sfeer. In vier aparte hoofdstukken gaat u dieper in op elk van deze drijfveren.
U hebt het onbehagen geduid. U hebt aangetoond hoe dat onbehagen zich omvormt tot woede. U hebt duidelijk gemaakt wat ons tot die woede drijft. U had hier het boek kunnen afsluiten. U bent gekomen tot analyse en begrip van het maatschappelijk onbehagen en van de woede. U bent geslaagd in uw opdracht. U had uw pen kunnen neerleggen. U had uw computer kunnen dichtklappen. Maar dan zou u voorbijgaan aan datgene wat de democratische partijen nalaten te doen. U zou voorbijgaan aan de vertaling van dat onbehagen naar politieke actie. U zou voorbijgaan aan het aanbieden van een uitweg. Want een uitweg uit al die woede is mogelijk. Dat toont u aan in een emotioneel slotpleidooi. Een slotpleidooi, waarin u een hoopvolle toekomst schetst.
Om die toekomst te realiseren, zullen een aantal stappen moeten gezet worden. Er zal een strijd moeten gevoerd worden voor erkenning en waardigheid. Wij zullen moeten zoeken naar oplossingen die ons moeten brengen tot het ontmarkten van de samenleving. Wij zullen manieren moeten vinden om de wereld te herbetoveren waarbij wij nood hebben grote, wervende verhalen die voorbij het status quo gaan. Wij zullen een collectieve horizon moeten ontwikkelen en hierbij tonen dat iedereen deel uitmaakt van een groep die bescherming biedt. Tot slot zullen wij moeten trachten onze woede om te buigen. Want een woedeverschuiving acht u noodzakelijk. Dat betekent dat we het kwaad bij de wortel leren aanpakken en dat de richting die we aan de woede geven op structurele veranderingen en vooruitgang is gericht. Wij moeten met andere woorden de omstootwoede (publieke woede) omvormen naar een rechtzetwoede (politieke woede).
Aan het eind van uw boek stelt u dat wij niet passief aan de kant moeten blijven staan. Wij moeten een actievere rol opeisen. Wij moeten het onbehagen ombuigen tot verontwaardiging. Op die manier anticipeert de mensheid op woede. Wij moeten kiezen voor samenwerking. Niet voor competitie. Dit resulteert in minder angst en meer vertrouwen in elkaar. Kiezen voor een toekomst veronderstelt een strijd voor een radicaal andere economische en maatschappelijke orde.
Beste Dominique. Ik dacht dat het begrijpen van de wereld een bijna onmogelijke opdracht was. U hebt mij het tegendeel bewezen. Niet enkel het begrijpen is mogelijk. U hebt mij tegelijk getoond hoe vanuit dat begrip verandering kan groeien. Positieve verandering. U vertrekt vanuit een donkere analyse en eindigt in een helder toekomstbeeld. Voor ik uw boek las, werd mijn hoop op een betere wereld zwaar op de proef gesteld. U hebt die hoop hersteld. U hebt die hoop gevoed. U hebt mij duidelijk gemaakt wat mij te doen staat. Ik zal uw raad ter harte nemen. Voor dat alles wil ik u danken. Voor dat alles wil ik u van ganser harte danken.
Met vriendelijke groeten.
Reactie plaatsen
Reacties