Beste Douglas,
U schreef Shuggie Bain. Dat boek werd een van de meest succesvolle literaire debuten ooit. U haalde de shortlist van de British Book Award. U haalde de shortlist van de National Book Award. U won de Booker Prize. Dat alles met uw debuut. Toch moet ik tot mijn scha en schande erkennen dat ik het boek niet las. Redenen hiervoor kan ik niet aandragen. Soms gebeuren dingen. Zonder dat een verklaring moet of kan gegeven worden. Het is zo. Het zij zo. Met uw tweede boek bood u mij een herkansing. Een nieuwe kans om met u kennis te maken. Die herkansing beschouwde ik als een uitgestoken hand. Ik ben welopgevoed. Een uitgestoken hand weigert men niet. Die aanvaardt men. Zo is het mij geleerd. Zo heb ik het ook gedaan. Uw tweede boek ging ik lezen.
U neemt mij mee naar Glasgow. U neemt mij mee naar de jaren tachtig. De jaren van Margaret Thatcher. Dat tijdvak kleurde zwart/grijs. Heldere kleuren waren in die tijd nauwelijks waar te nemen. In die tijd was het enkel kommer en kwel. Toch in de buurten waar u mij mee naartoe neemt. Sociale problematieken worden mij in het gezicht gesmeten. Armoede. Drank. Spijbelen. Tienerzwangerschappen. Seksueel misbruik en uitbuiting. Geweld. Vrouwenmishandeling. Het wordt mij meteen duidelijk. In deze volksbuurten is er geen plaats voor hoop. Wie in deze buurten opgroeit, is verdoemd.
In die donkere buurten plaatst u de protestantse Mungo, het hoofdpersonage. Hij tracht te overleven in een wereld waarvan hij beseft dat hij daartoe levenslang veroordeeld is. Zonder kans op vroegtijdige vrijlating. Vluchten kan niet. Een uitweg is bijna onmogelijk. Aanvankelijk vindt hij steun bij zijn oudere zus. Maar wanneer zij de kans krijgt naar de universiteit te gaan, groeien zij uit elkaar. Gedwongen zoekt hij toenadering tot zijn broer. Een bendeleider. Met de keuze voor zijn broer lijkt een criminele carrière in de maak. Omstandigheden hebben Mungo tot crimineel gemaakt. Heel waarschijnlijk zal iemand opmerken dat een moeder toch troost kan bieden. Dat een moeder toch redding kan brengen. In uw boek is die reddende moeder afwezig. In uw boek werkt het andersom. De zoon is de redder van zijn moeder. De zoon is het opvangnet voor zijn moeder. Ondanks die afwezigheid leeft Mungo voor zijn moeder. Zij is het centrale punt. Zij is het ankerpunt. Zonder enige wederkerigheid. Mungo doet het gewoon. Die liefde voor zijn moeder doet pijn. Doet intens veel pijn.
Die constante aanwezigheid van pijn maakt uw boek bijna onverteerbaar. Heel af en toe komt bij mij het idee op uw boek aan de kant te leggen. Uw boek definitief dicht te slaan. Het verhaal weegt op mij. Het verhaal trekt mij naar beneden. Ik dreig te verdrinken. Ik dreig niet meer aan de oppervlakte te komen. Stoppen met lezen zou voor mij de enige redding kunnen zijn. Maar dan zou ik verraad plegen aan Mungo. Ik zou Mungo in de steek laten. Dat wil ik niet. Hem wens ik het allerbeste toe. Daarom lees ik verder. Om hem nabij te zijn.
U lijkt te voelen dat u mij tegemoet moet komen. U lijkt te beseffen dat u in die donkere wereld toch enig licht moet laten schijnen. Daarom laat u de liefde toe. U laat Mungo redding vinden in de armen van James, een katholieke jongen. Ik zou kunnen juichen omwille van deze relatie. Helaas. Bijna zou ik deze plot gaan beschouwen als een bewijs van uw slecht karakter. Ik durf u ervan te verdenken dat u met opzet kiest voor deze plotwending. Omdat u weet dat deze romance bijzonder explosief is in de arbeidersbuurten van Glasgow. Een relatie tussen een katholiek en een protestant wordt in Glasgow niet getolereerd. Een relatie tussen twee jongens is dan weer onbestaande is een wereld waar voor mannen slechts één rol kan gelden. De rol van de heteroseksuele macho.
Mungo en James lijken te beseffen dat zij middenin een mijnenveld staan. Het minste kan de boel doen ontploffen. Alles gebeurt daarom stiekem. Over hun relatie praten zij met niemand. Omdat zij weten wat de gevolgen zijn. Op het moment dat ik denk dat liefde een uitweg kan zijn, drukt u die gedachte hardhandig de kop in. U laat de boel ontploffen. Met bijzonder ernstige gevolgen. Uiteraard. U lijkt geen voorstander te zijn van felle kleuren. Deprimerend zwart lijkt uw favoriete kleur te zijn.
En toch. Toch weet u te verrassen. Aan het einde van het boek. Pas dan steekt u een vuurwerk aan van warme en intense kleuren. Kleuren die hoop geven. Wat u daar neerschrijft, doet mij rechtop springen. Wat u daar neerschrijft, doet mij op en neer dansen. Ik kan wel huilen. Ik kan wel juichen. In een ongelooflijke twist laat u licht schijnen in de duisternis. Voordien heb ik u meermaals vervloekt. Omwille van de aanhoudende wreedheid. Nu kan ik u in de armen vallen. Omwille van de liefde die u eindelijk toestaat. Aan Mungo biedt u een uitweg. Aan de lezer biedt u hoop. Heel voorzichtig sla ik het boek dicht. Te hard dichtklappen zou alles nog kunnen verstoren, denk ik. Dat wil ik niet. Dat wil ik geenszins niet.
Beste Douglas. Ik heb uw debuut niet gelezen. Toch kan ik alle loftuitingen begrijpen. Toch kan ik alle eerbewijzen begrijpen. Want ik heb uw tweede boek gelezen. Ik heb mogen ervaren dat u een meesterverteller bent. Ik heb mogen ervaren dat u als een culinaire chef de juiste ingrediënten samenbrengt om een verhaal tot een wonderheerlijk gerecht te maken. Ik heb mogen ervaren dat u exact weet wat een boek nodig heeft om de lezer bij zijn nekvel te grijpen. Dat u exact weet wat een boek nodig heeft om de lezer te ontroeren. Voor deze bijna unieke leeservaring wil ik u danken. Van ganser harte.
Met vriendelijke groeten.
Reactie plaatsen
Reacties