Rebel, gezien in Kinepolis Gent. Brief aan Adil en Bilall.

Beste Adil,
Beste Bilall,

Vorige week gingen wij kijken naar uw nieuwste film, Rebel.  Wij waren op voorhand gewaarschuwd.  Het zou behoorlijk intens zijn.  Het zou bijzonder hard zijn.  Dat alles wisten wij.  Zoals u weet, is een verwittigd man er twee waard.  Wat wij evenwel niet wisten is dat een verwittigd man nog steeds kan verrast worden.  Wat wij niet wisten is dat een wereld, die wij meenden te kennen, volledig op zijn kop zou gekeerd worden.  U zou ons tonen dat veroordelen best wel gemakkelijk is maar dat oordelen toch wel een grotere inspanning vergt.  U zou ons vraagtekens aanreiken.  Vraagtekens die in zich de mogelijkheid dragen uit te groeien tot een denkoefening.  Een denkoefening, die nu nog steeds aan de gang is.

Zo zou het gemakkelijk zijn om het hoofdpersonage Kamal weg te zetten als IS terrorist.  U laat zien dat de werkelijkheid toch net iets complexer kan zijn.  Terwijl de internationale wereld wegkijkt en rode lijnen toch niet echt rood blijken te zijn, besluit Kamal naar Syrië te trekken om daar de lokale bevolking te helpen.  Als hulpverlener.  Dat alles verandert als hij gedwongen wordt zich aan te sluiten bij een gelovige militie.  Weigeren is geen optie.  Want weigeren staat gelijk aan een doodsvonnis.  Jawel, sommigen zijn geradicaliseerd.  Jawel, sommigen trokken naar Syrië om daar te gaan vechten.  Maar heel af en toe zijn er die uitzonderingen.  Uitzonderingen die misschien kunnen omschreven worden als idealisten.  Een idealist die meent in Syrië een kleine bijdrage te kunnen leveren aan een betere wereld.  Een idealist die meent in Syrië te kunnen zijn wat hem in België helemaal niet lukt.

Zo zou het gemakkelijk zijn de kleine broer van Kamal weg te zetten als dom en goedgelovig.  Hij moet toch weten wat er gebeurt in Syrië.  Hij heeft toch gezien wat zijn grote broer gedaan heeft.  Voor hem moet het toch niet moeilijk zijn om die hele toestand te veroordelen.  Hij heeft de nieuwsbeelden gezien.  Hij heeft alle informatie ter beschikking.  Maar wat doe je als kleine broer als je grote broer wordt voorgesteld als held? Dan wil je toch net als hem een held zijn.  Dan wil je toch zo dicht mogelijk bij je broer zijn.  Dan stel je jezelf helemaal niet de vraag of de info, verkregen door listige ronselaars die zich voordoen als vrienden, gekleurd en eenzijdig is.  Als kleine broer zeg je dan gewoon ‘ja’ als je de kans geboden wordt naar je broer en grote held te gaan.

Zo zou het gemakkelijk zijn de moeder van Kamal weg te zetten als een falende moeder.  Haar beide zonen vertrokken naar Syrië.  Zij heeft hen niet kunnen stoppen.  Wij zouden haar kunnen veroordelen.  Maar dan zouden wij voorbijgaan aan het feit dat zij als alleenstaande moeder alles doet om haar zonen een toekomst te bieden.  Dan zouden wij voorbijgaan aan het feit dat zij als alleenstaande moeder het allerbeste wenst voor haar beide zonen.  Meer nog, dan zouden wij voorbijgaan aan het feit dat zij enorm lijdt onder het verlies van haar zonen.  Dan zouden wij voorbijgaan aan het feit dat zij alles op alles zet om haar zonen terug te halen en daarvoor zelfs bereid is haar principes aan de kant te schuiven.

Als men nu zou gaan denken dat u via die nuances probeert IS in een positiever daglicht te plaatsen, dan kan ik enkel zeggen dat dit geenszins het geval is.  U zelf noemt deze film uw anti-IS-speech.  Deze film is uw antwoord op de vraag wat u vindt van de aanslagen in Europa of van de vreselijke beelden die ons vanuit Syrië bereikten.  Ik heb de film gezien.  Ik kan uw visie enkel onderschrijven.  Deze film is de meest krachtdadige veroordeling van Islamitische Staat.  Van alles waarvoor deze groepering staat.  U laat de gruwel zien.  U gooit het ons voor de voeten.  Zonder enige filter.  Hiervoor kan geen enkel begrip bestaan.  Niet voor wat zij doen.  Niet voor wat zij zeggen.  Hiervoor kan enkel een luide veroordeling weerklinken.  Hierin schuilt net het moeilijke van de film.  Terwijl u Islamitische Staat op een juiste en krachtige wijze veroordeelt vraagt u tezelfdertijd clementie voor individuen en hun dichtste omgeving.  Terwijl u Islamitische Staat wegzet als een op moord beluste bende vraagt u tezelfdertijd na te denken over de mogelijke beweegredenen van iemand die naar Syrië trekt.  Eenieder over dezelfde kam scheren acht u in die krachtige veroordeling toch net iets te gemakkelijk.  In de sterkte van de veroordeling van een groepering als collectief vraagt u toch mild te zijn voor individuen.  Die tweedeling is behoorlijk confronterend.  Die tweedeling is behoorlijk verwarrend.  Maar in die confronterende verwarring schuilt net de moeilijkheid van het debat.

Ik zou nog pagina’s kunnen doorbomen over vele gelaagdheden in uw film.  Dat doe ik niet.  Een brief heeft zo zijn beperktheden.  Zo laat een brief zich beperken door de lengte.  Mij werd gezegd dat een brief behoorde kort te zijn.  Kort en bondig, zo hoorde het.  Aan die wetmatigheden en geplogenheden wil ik niet voorbijgaan.  Ik laat mij dus gewillig inperken.  Toch wil ik nog één ding benoemen.  Eén van de sterkste elementen uit de film.  In vele commentaren had ik gelezen dat uw film neigde naar een musical.  Daar had ik zo mijn vragen bij.  Maar na het zien van de film durf ik gerust te stellen dat uw film op geen enkele wijze kan omschreven worden als een musical.  Jawel, er wordt gezongen.  Wat ik vooraf vreesde, werd geen bewaarheid.  Integendeel.  Die muzikale momenten trokken mij net nog dieper de film in.  Die momenten waren een overtuigende samenvatting van alle beelden die wij te zien kregen.  Die momenten waren een gezongen pamflet.  Een gezongen statement.  Uit de twee dingen (muziek en dans) die IS als goddeloos wegzet en veroordeelt spreekt de grootste en meest krachtige veroordeling van die terroristische groepering.  In uw hele anti-IS-speech is dit misschien een van de meest geniale vondsten.

De film was voorbij.  Opstaan kon ik niet.  Ik was nog te fel onder de indruk.  Uw film had één idee ingang doen vinden bij mij.  Plots was ik mij bewust hoe bevoorrecht wij zijn.  In het maken van keuzes.  Keuzes die niet ingeperkt worden door omstandigheden.  Wij kunnen keuzes maken in alle vrijheid.  Zonder enige tijdsbeperking kunnen wij alles in rekening nemen.  Niet iedereen heeft die luxe.  Dat besef kwam hard binnen.  Want tegelijk begreep ik uit uw film hoe wij vanuit die luxepositie menen te mogen oordelen over anderen.  Anderen, die, zoals ik reeds schreef, die luxe ontbreken.  Dat besef daalde zachtjes neer en dwong mij niet meteen rechtop te gaan staan.  Daarom bleef ik dus zitten en kwam ik voorlopig niet verder dan ‘WAUW’.

Beste Adil.  Beste Bilall.  Ik wil u danken voor deze intense film.  Voor deze harde film.  Ik wil u danken voor deze film die op vele vlakken tot nadenken stemt.  Die op vele vlakken tot nadenken dwingt.  Ik wil u danken voor dit overtuigende en beklijvende opiniestuk.  Daarom dus, dank.  Dank.  Dank.  Dank.

Met vriendelijke groeten.