Beste Mark,
Laat mij maar meteen met de deur in huis vallen. Poetin zou de hand hebben in alle crisissen. Of het nu om de Brexit gaat of de verkiezing van Trump als president van de Verenigde Staten, steeds weer wordt met een beschuldigend vingertje naar Poetin gewezen. Bij alles wat fout loopt in de wereld wordt naar Moskou gekeken. U kijkt om u heen en u komt tot die vaststelling. Bij die vaststelling plaatst u een belangrijke kanttekening. Een recente verarming van een flink deel van de publieke uitlatingen over Poetin en Rusland is volgens u een feit. Naarmate de wereld complexer wordt lijken de manieren waarop we hem framen en verklaren maar al te vaak simpeler en minder genuanceerd te worden. Met uw boek tracht u het algemeen geldende beeld van Poetin bij te stellen. Want dat beeld is complex en lijkt soms ver af te staan van de door media gepresenteerde werkelijkheid.
Al te vaak wordt Poetin voorgesteld als een genie. Als een meester-strateeg. Dat beeld wordt mede in de hand gewerkt door Poetin zelf. Hij tracht iedereen te overtuigen dat hij achter alles schuilgaat. Dat is de slimste list van Poetin. Toch is dat niet zo. U ontkracht dat beeld. Omdat het niet strookt met de werkelijkheid.
Het belangrijkste wat Poetin wil is macht en stabiliteit in het binnenland en erkenning in het buitenland. Poetin heeft het Westen nodig ter wille van de economie maar tegelijk is datzelfde Westen een hinderpaal bij het verwezenlijken van zijn geopolitieke doelstellingen. Om die hinderpaal te counteren kan het best handig zijn verdeeldheid te zaaien. Maar een groot masterplan ontbreekt. Een mogelijke verklaring hiervoor kan de concurrentie zijn tussen de geheime inlichtingendiensten. Die diensten worden tegen elkaar uitgespeeld en concurreren met elkaar om Poetin datgene te vertellen wat hij volgens hen wil horen om zijn vooroordelen te bevestigen en hem te verzekeren dat alles goed gaat. De inlichtingenverslagen hebben eerder tot doel hem te betoveren dan hem wijzer te maken. Toch bepalen die verslagen zijn kijk op de wereld en de richting van zijn politiek. In een dergelijke constellatie een groot masterplan uitwerken lijkt mij niet evident.
Achter zijn pogingen Rusland internationaal te verheffen zit geen gedetailleerde strategie. Ook valt er geen expliciete, samenhangende ideologie te detecteren achter zijn binnenlandse politiek. Ondanks de afwezigheid van een strategie of ideologie is er in het handelen van Poetin altijd één grote constante aanwezig. Die constante is de wens een grote mogendheid te zijn. Dat is niet zozeer uit nostalgie. Wel omdat hij beseft dat een grote mogendheid beschikt over invloedssfeer. Dat een grote mogendheid hem een stem geeft in alle wereldproblemen. Dat een grote mogendheid hem toelaat regels terzijde te schuiven en hem niet bindt aan internationale wetten en normen. Om al die redenen wil hij die grote mogendheid zijn. Nochtans is het land enkel in zijn fantasie een mogendheid. Wat Poetin doet is een laatste poging de geschiedenis te ontkennen.
Wat Poetin werkelijk wil, is respect. Respect op het internationale toneel. Rusland moet fatsoenlijk behandeld worden. Als een wereldmacht. Dat respect staat duidelijk centraal in zijn visie op de toekomst. Dat respect is niet altijd een vaststaand gegeven. Zo wordt het Westen als schuldige aangewezen voor de teloorgang van de USSR. Het Westen dwong de Sovjet-Unie tot een bewapeningswedloop die ze zich niet kon veroorloven en economen van Harvard en IMF hadden willens en wetens de plundering van het land aangemoedigd. Die interpretatie van de geschiedenis wordt nog aangevuld met meer recentere blamages. In de uitbreiding van de Navo keert het Westen hem de rug toe. Die vele kaakslagen bepalen nu nog steeds het handelen van Rusland. Het handelen van Poetin.
In uw boek ontleedt u niet enkel de politiek van Poetin. U ontleedt net zozeer zijn persoonlijkheid. U schrijft dat Poetin geen avonturier is. Hij zou niet van risico’s houden en zou eerder behoedzaam zijn. Hij wil veilige keuzes en gegarandeerde successen. Als hij die niet krijgt, verstopt hij zich. U geeft aan dat hij bij een belangrijke beslissing terugdeinst of hoopt dat met het verstrijken van de tijd de noodzaak een beslissing te nemen zal verdwijnen. In die optiek moet de annexatie van de Krim en de Russische inmenging in Syrië als een veilig avontuur beschouwd worden. Hierbij geeft u twee overpeinzingen mee. De internationale successen van Poetin zijn niet te verklaren vanuit de kracht van Rusland maar eerder vanuit de zwakte van het Westen. Als een vechtersbaas wacht hij tot het Westen een fout maakt en pas dan deelt hij een klap uit. Een tweede overpeinzing is dat de machocapriolen niet zozeer een mediagenieke stunt zijn als wel een poging om een gebrek aan zelfvertrouwen en kracht te maskeren. What you see is not always what you get. Dat blijkt ook op te gaan voor Poetin.
In uw boek staat u ook stil bij de populariteit van Poetin. Want ook dat bepaalt ons beeld van Poetin. Volgens u is die populariteit relatief. Er bestaat een grote kloof tussen de waardering voor Poetin als persoon en de nood aan hervormingen of zelfs afschaffen van het poetinisme als systeem. De waardering is zeer duaal. Die dualiteit is volgens u de reden van de democratische controle. In het Westen lijken wij de waardering voor Poetin gelijk te stellen met de waardering voor zijn politiek. U toont aan dat die gelijkstelling helemaal niet opgaat. De Rus weet wel degelijk het onderscheid te maken.
Aan het slot blikt u even vooruit. Kijkt u naar de toekomst. Een toekomst zonder Poetin. U schrijft dat we moeten beseffen in welke mate Rusland door emoties wordt gedreven, door een gevoel van dreiging en verlatenheid en gebrek aan respect. Zonder dat besef zal elke omgang met Rusland moeilijk zijn en zullen we moeten vaststellen dat de problemen in onze relatie met Rusland niet enkel te wijten zijn aan die ene persoon, die toevallig aan het hoofd van dat land staat.
Voor de toekomst blijft u hoopvol. U bent een optimist. U stelt dat Rusland zich in de richting van Europa en de Europese waarden beweegt. Tegelijk bent u realistisch en beseft u dat dit eerder een kwestie van generaties zal zijn dan van jaren.
Beste Mark. U leerde mij Rusland kennen. U leerde mij Poetin kennen. U leerde mij de Russische politiek kennen. U leerde mij de Rus kennen. Ik meen de wereld alweer een tikkeltje beter te begrijpen. Uw wijze boek leverde hierin een bijdrage. Voor die bijdrage wil ik u danken. Van ganser harte.
Met vriendelijke groeten.
Reactie plaatsen
Reacties