Uitgelezen: Er is geen daar daar. Brief aan Tommy Orange.

Beste Tommy,

Het gebeurt wel eens dat iemand mij vraagt om een boekentip. Zoals onlangs. Een vriendin wou haar man verrassen met een boek. Dergelijk initiatief kan ik enkel maar toejuichen. Met de vraag naar een boekentip heb ik het moeilijker. Niet omdat ik niet zou willen. Met veel plezier wil ik haar die ultieme tip meegeven. Zodat haar zoektocht wat eenvoudiger wordt. Alleen dien ik op heel korte tijd alle boeken, die ik in het recente verleden las, opnieuw door mijn hoofd te laten gaan. Ik ben wat ouder. Dat geheugen van mij komt maar traag op het juiste toerental. Het zoeken naar dat ene boek kan dan ook een tijdje duren. Deze keer was het evenwel anders. Meteen had ik een antwoord. Ik hoefde mijn hersenen niet te pijnigen. Ik las uw boek. Uw boek kon ik mijn vriendin meegeven als boekentip. Want uw boek was goed. Was meer dan goed. Uw boek was uitmuntend.

Ik las over Tony Loneman. Over Dene Oxendene. Ik las over Opal Viola Victoria Bear Shield. Over Edwin Black. Ik las over Calvin Johnson. Over Jacquie Red Feather. Ik las over Orivil Red Feather. Over Octavio Gomez. Ik las over Daniel Gonzalez. Over Blue. Ik las over Thomas Frank. Over Bill Evans. Vele personages. Even zo vele levens. Allen worden aan de lezer voorgesteld. U bent een perfecte gastheer. U acht die kennismaking noodzakelijk. Enkel zo kan de lezer betrokken partij worden. Enkel zo kan de lezer het boek ingetrokken worden. Want dat is wat u betracht. De lezer moet deel worden van het boek. Moet optrekken met de personages. Moet meevoelen met diezelfde personages. Dat lukt u wonderwel.

Al die levens worden getekend door eenzelfde somberheid. Vrolijk wordt de lezer niet van die levensverhalen. Drankmisbruik. Drugsgebruik. Deurwaarders. Tienerzwangerschap. Zelfmoord. Tehuizen. Pleeggezinnen. Huiselijk geweld. Al die problemen lijken wel de rode draad doorheen de levensverhalen. Elk personage was getuige of slachtoffer. Elk personage tracht recht te kruipen. Tracht zich te herpakken. Elk personage zoekt een uitweg. Een uitweg om opnieuw rechtop te staan in het leven.

U vertelt vele verhalen. Vele verhalen die samenkomen in dat ene, grote verhaal. Het verhaal van de native Americans. Want dat zijn al uw personages. Uw personages zijn native Americans. Via die personages schetst u hoe de meeste natives worstelen met de hedendaagse verstedelijkte maatschappij. Zij zijn het contact kwijt met hun tradities. Zij zijn bijna helemaal afgesneden van hun oorspronkelijke gronden. De verstedelijkte samenleving is hen vreemd en wil hen niet hebben. Wil hen niet kennen. Hun land is helemaal volgebouwd. De grond van hun voorouders ligt verborgen onder glas en beton. De herinneringen zijn onherroepelijk bedekt. Een geschiedenis van het land werd geschreven. Alleen herkennen de natives zich niet in die officiële geschiedschrijving. Zij worden miskend. Nog steeds. Terecht schrijft u dat men in een luxepositie zit als men de keus heeft om niet na te denken of stil te staan bij het verleden. Die luxepositie hebben de natives niet. Die worsteling met het verleden creëert problemen. Diepmenselijke problemen.

Aanvankelijk lijken alle personages op zichzelf te staan. Maar na onze kennismaking met de personages brengt u hen samen. U nodigt de lezer uit om samen met hen naar de Big Oakland Powwow te gaan. Een powwow is een indiaanse traditie. Een feestelijke ceremonie waarbij indianen bijeenkomen om te dansen en zingen. Om muziek te maken. Het uiteindelijke doel is om de indiaanse tradities te bewaren en door te geven aan de volgende generaties. Ik als lezer aanvaard de uitnodiging. Samen met uw personages ga ik naar dat grote feest.

De Big Oakland Powwow wordt uw grote finale. De finale van uw boek. In die finale levert u op voortreffelijke wijze het bewijs van uw vakmanschap. Het vakmanschap van verhalenverteller. In die finale gebeurt veel. Gebeurt alles. U ontbindt uw duivels. Alle opgespaarde puzzelstukjes vallen samen. Geen enkel stukje ontbreekt.

Iedereen heeft zo zijn redenen om naar de powwow te gaan. De een heeft goede redenen. De ander heeft slechte redenen. Eén ding is zeker. Wat een feest had moeten worden, wordt een drama. Het feest ontspoort. Er wordt nauwelijks gedanst. Er wordt nauwelijks gezongen. Het feest gaat een totaal andere richting uit. Welke richting dan wel zal ik niet onthullen. Ik zal zwijgen. Omwille van het leesplezier van potentiële lezers. Zij moeten het ontdekken. Net zoals ik heb gedaan. Zij moeten op diezelfde rollercoaster stappen. Zij moeten met eenzelfde snelheid doorheen die finale racen. Om met diezelfde snelheid van de ene verbazing in de andere te vallen. In die rollercoaster weet ik niet waar eerst te kijken. Ik weet niet wie eerst aan te moedigen. Wie eerst te ontmoedigen. De één wil ik vooruitduwen. De ander wil ik een halt toeroepen. Maar dat laat u niet toe. U blijft baas over het verhaal. U laat die rollercoaster afstormen op de totale ontsporing. Er is geen ontkomen aan.

Aan het eind van uw boek weet ik niet welk gevoel overheerst. Spijt. Ongeloof. Leegte. Het kan alle drie. Alle drie afzonderlijk. Of alle drie in alle mogelijke combinaties. Het kan vreemd klinken maar uiteindelijk kies ik voor hoop. Hoopvol lees ik de laatste woorden van de laatste bladzijde. Ik sla het boek dicht terwijl hoop toch als sterkste emotie overeind blijft. Ik kan het niet verklaren. Misschien is het ook niet te verklaren. Het is slechts een aanvoelen. Een aanvoelen van hoop, dat alles wat ik las misschien moet verschonen.

Beste Tommy. Ik las uw boek. Een boek dat een verborgen geschiedenis eindelijk blootlegt. Een geschiedenis van kolonisering. Van onderdrukking. Van vervolging. Van marginalisatie. Tot op de dag van vandaag. U deed mij het verhaal van de native Americans lezen. Een verhaal dat mij totaal onbekend was. Een wereld die mij totaal onbekend was. U bracht daarin verandering. Op een literair hoogstaande wijze. Daarvoor wil ik u uitgebreid danken. Van ganser harte. Ik buig diep voor u en zeg welgemeend dankuwel.

Met vriendelijke groeten.